Το τσουνάμι

Επίσης, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, τα Δωδεκάνησα και ιδιαίτερα η πόλη της Ρόδου έχουν πληγεί πολλές φορές στο παρελθόν από κύματα τσουνάμι έπειτα από ισχυρούς σεισμούς, όπως το 227 και 148 π.Χ. στην αρχαιότητα, αλλά και πιο πρόσφατα το 1481, το 1609, το 1741 και το 1851.

Οι ιστορικές μαρτυρίες που μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί, αλλά και οι υπαίθριες έρευνες που έγιναν στις ακτογραμμές τόσο της Ρόδου όσο και στις τοποθεσίες της Μικράς Ασίας Νταλαμάν και Φετιγιέ σε συνεργασία με επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια Τοχοκού και Κυγιότο της Ιαπωνίας, αλλά και της Άγκυρας, δεν αφήνουν αμφιβολίες ότι αυτά τα ισχυρά κύματα και ίσως και άλλα που παραμένουν ακόμη άγνωστα, όχι μόνο υπήρξαν, αλλά προκάλεσαν και μεγάλες καταστροφές.

«Πράγματι, τα κύματα αυτού του τύπου είναι εξαιρετικά βίαια», προσθέτει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος, διευθυντής Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου. «Προσβάλλουν τις ακτές αιφνίδια και μπορούν να διεισδύσουν στην ξηρά σε απόσταση δεκάδων ή και εκατοντάδων μέτρων. Η κύρια πηγή αυτών των τσουνάμι εντοπίζεται στην υποθαλάσσια περιοχή μεταξύ της Ρόδου και της απέναντι τουρκικής ακτής όπου γίνονται ισχυρότατοι σεισμοί. Είναι όμως δυνατό να προκληθούν τσουνάμι και από σεισμικά αίτια».

Ύστερα από παρατήρηση γεωλογικών χαρτών προκύπτει ότι στο Αιγαίο επικίνδυνα ρήγματα υπάρχουν στον κόλπο του Γέροντα, ανάμεσα στην Κω και τη Μικρά Ασία. Παρόμοιο ρήγμα κατέγραψε το βαθύσκαφος του Κέντρου Υποθαλάσσιων Ερευνών μεταξύ Καρδάμαινας Κω και Νισύρου.

Τσουνάμι στα Ιαπωνικά σημαίνει «κύμα λιμανιού». Το τσουνάμι είναι αποτέλεσμα της απότομης ανατάραξης του πυθμένα της θάλασσας, που παρατηρείται κατά μήκος υποθαλάσσιων ρηγμάτων μετά από ένα μεγάλο σεισμό. Τα κύματα που δημιουργούνται είναι καταστρεπτικά γιατί έχουν ταχύτητα που μπορεί να φτάσει τα 700 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ η απόσταση της κορυφής ενός κύματος από την άλλη είναι 60 χιλιόμετρα. Περιέργως στην ανοικτή θάλασσα το ύψος των κυμάτων δεν υπερβαίνει τα 1 με 2 μέτρα, ενώ στις ρηχές παράκτιες περιοχές η ταχύτητά τους μειώνεται και το ύψος τους φθάνει τα 25 μέτρα.

Στην αρχή η στάθμη της θάλασσας στην ακτή κατεβαίνει 7-10 μέτρα μέσα σε δέκα λεπτά της ώρας με αποτέλεσμα τα ψάρια να σπαρταρούν στον πυθμένα. Σε ανάλογο φαινόμενο το 1923 στην περιοχή Hilo η θάλασσα αποτραβήχτηκε 50 μέτρα προς τα πίσω. Οι κάτοικοι έτρεξαν να μαζέψουν τα ψάρια με αποτέλεσμα ένα κύμα τσουνάμι ύψους 20 μέτρων και ταχύτητας πάνω από 100 χιλιόμετρα να τους πνίξει.

Αξιοσημείωτο είναι ότι για το τσουνάμι υπάρχει αναφορά και στην Αγία Γραφή: Όταν οι Φαραώ κυνηγούσαν τους Ισραηλίτες άνοιξε η Ερυθρά Θάλασσα και την πέρασαν κατευθυνόμενοι προς τη Γη της Επαγγελίας. Από τα πιο μεγάλα και δυνατά τσουνάμι στην ιστορία αποδίδεται αυτό που συνέβη στην έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνη). Επίσης η Κως είχε πληγεί από τσουνάμι το 554 μ.Χ. επί βασιλείας Ιουστινιανού. Επίκεντρο του σεισμού τότε ήταν ο υποθαλάσσιος χώρος μεταξύ Κω και Αλικαρνασσού (Μποντρούμ). Το γεγονός περιγράφει παραστατικά ο Αγαθίας ο Σχολαστικός στην ιστορία του.

«Ο κίνδυνος από τα τσουνάμι, δηλαδή τα παλιρροϊκά κύματα που προκαλούν οι ισχυροί υποθαλάσσιοι σεισμοί, είναι στο Νότιο Αιγαίο και ιδιαίτερα στην περιοχή της Ρόδου πολύ σημαντικός και γι’ αυτό πρέπει να μελετηθεί με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα προληπτικά μέσα», υποστηρίζει ο δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος, διευθυντής Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου.

Οι συνέπειες από το σεισμό στη Ρόδο που έγινε στις 3 Μαϊου του 1481 (Από το βιβλίο του Καουρσέν, 1496).

Πάντως ιδιαίτερη αναφορά στο θέμα έγινε κατά τη διάρκεια του 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Περιβάλλοντος που διοργάνωσε στη Ρόδο η Ένωση Ελλήνων Φυσικών (1- 3 Νοεμβρίου 2002). Ήδη επιστήμονες του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών, ύστερα από αποδελτίωση όλων των ιστορικών στοιχείων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, εκπονούν πρότυπη μελέτη με σκοπό την προστασία της Ρόδου από τα τσουνάμι.

Να προσθέσουμε ότι στις 24 Μαρτίου 2002, ισχυρό τοπικό κύμα που προκλήθηκε όχι από σεισμό, αλλά πιθανώς από υποβρύχια κατολίσθηση, σάρωσε την ακτογραμμή της πόλης της Ρόδου, προκαλώντας σημαντικές υλικές ζημιές. Όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, εάν αυτό συνέβαινε σε περίοδο τουριστικής αιχμής οι αρνητικές συνέπειες θα ήταν πολλαπλάσιες.

Ο έμπειρος επιστήμονας Γ. Παπαδόπουλος ανέφερε ότι τα Δωδεκάνησα είναι περιοχή με υψηλή σεισμικότητα, αφού το ελληνικό τόξο εκτείνεται δυτικά της Πελοποννήσου και συνεχίζεται νότια της Ρόδου, ενώ στην ευρύτερη περιοχή της Καρπάθου στον υποθαλάσσιο χώρο συναντώνται και συγκρούονται η Αφρικανική με την Ευρασιατική πλάκα.

Συνήθως οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι πιο ασφαλείς κοντά στο κύμα που δεν υπάρχουν κτίρια γι αυτό καταφεύγουν εκεί μετά από σεισμό. Είναι λάθος. Επικίνδυνες περιοχές θεωρούνται οι πιο ανεπτυγμένες και πυκνοκατοικημένες. Γι αυτό οι αρχές κάθε περιοχής οφείλουν να ενημερώνουν τους πολίτες για τον κίνδυνο και να απομακρύνουν τους ανθρώπους από τις παραλίες μετά από έναν ισχυρό σεισμό.