Ανεξιθρησκεία ή ανεξιθρησκία ; Εταιρεία ή εταιρία ;

Λεξικά:

Αν ανοίξουμε οποιοδήποτε λεξικό θα παρατηρήσουμε ότι όντως οι δύο λέξεις, αν και η δεύτερη ταυτίζεται και είναι τελείως ομόηχη με το δεύτερο μέρος της άλλης, γράφονται διαφορετικά. Φυσικά δεν έχουμε κανένα λόγο να αμφισβητήσουμε τη σωστή ορθογραφία. Πού αποδίδεται όμως η διαφορά

Προέλευση:

Ο κανόνας αναφέρει ότι η λέξεις σε -ία γράφονται με ‘ι’, εκτός από αυτές που προέρχονται από ρήματα σε -εύω ή -εύομαι. Η λέξη ‘θρησκεία’ προέρχεται από το ‘θρησκεύω’ και όπως και άλλες παράγωγες λέξεις σε -εία γράφεται και αυτή με ‘ει’, π.χ. λατρεύω – λατρεία, πολιτεύω (-ομαι) – πολιτεία, γητεύω – γητεία.

Η λέξη ‘ανεξιθρησκία’ όμως προέρχεται από το ανέχομαι+θρήσκος (η ιδιότητα δηλαδή του να ανέχομαι τη θρησκεία του καθενός), δεν είναι δηλαδή παράγωγο του αρχικού ‘θρησκεύω’, αλλά παράγωγο του ‘θρήσκος’, και γράφεται με ‘ι’ όπως και πολλά άλλα ουσιαστικά σε -ία.

Παραδείγματα:

• Εταιρεία ή εταιρία ?

Με αφορμή τα ουσιαστικά σε -ία και -εία αξίζει να αναφερθούμε στη λέξη εταιρεία. Η λέξη αυτή προέρχεται από το αρχαίο επίθετο ‘εταιρείος’ και διατηρεί φυσικά την ορθογραφία του. Για να γραφεί η λέξη με ‘ι’, θα πρέπει να προέρχεται από το ‘εταίρος’, κάτι που είναι περιττό, καθώς η λέξη ήδη υπάρχει στην αρχαία ελληνική.

Τέλος, για να συμπληρωθεί η αναφορά στην ορθογραφία των θηλυκών σε -ια πρέπει να σημειωθεί ότι τα προπαροξύτονα (αυτά που τονίζονται στην προπαραλήγουσα) γράφονται όλα με -ει. Π.χ. ευγένεια, ενέργεια, ακρίβεια κ.ά. (με κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις: πρόνοια, ομόνοια κ.ά.)

Βιβλιογραφική παραπομπή: Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Κέντρου Λεξικολογίας (Μπαμπινιώτη), απ’ όπου και αντλούνται τα στοιχεία του συγκεκριμένου άρθρου έχει αναφορές σε αρκετές τέτοιες περιπτώσεις λέξεων, καθώς και αναλυτικό λήμμα (-ία), όπου εξηγεί τις διαφορές στην ορθογραφία των λέξεων σε -ία και -εία.

Και το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών (Τριανταφυλλίδη) έχει αναλυτικά λήμματα, τόσο στο -ία, όσο και στο -εία.