asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενο
Προλεγόμενα από την προ Χριστού εποχή
Η μετανάστευση από την Ελλάδα που ήτανε προσανατολισμένη προς τη Δύση, χωρίς άλλο ήτανε μια οργανωμένη κίνηση εξόδου, που ήτανε και εφοδιασμένη με τα απαραίτητα από τις διαφορετικές μητροπόλεις με τις προοπτικές να ζήσουν οι αποδημίσαντες σε αυτόνομες και ανεξάρτητες κοινότητες και η επιθυμία τους, να αρχίσουν μια νέα ζωή στη καινούργια χώρα, και κυρίως εκεί που ευδοκιμούν οι αμπελώνες και η ελαία .
Στο όνομα της γνώσης ίδρυσαν τις φιλοσοφικές σχολές του Παρμενίδη του Ελεάτη, του Αρχύτα του Ταραντίνου, του Εμπεδοκλή του Ακραγαντίνου και επίσης φανταζότανε, επηρεασμένοι από τη διδασκαλία του Πυθαγόρα, ότι υπήρχε μετά θάνατο ζωή.
Η χιλιόχρονη εθιμοτυπία της Ολυμπίας: έξαψη της ολυμπιακής φλόγας
Ανάμεσα στους απόδημους Έλληνες διακρίθηκαν νομοθέτες, όπως ο Ζάλευκος, ποιητές όπως ο Ίβυκος και η Νοσσίδα, μεγάλοι σοφοί όπως ο Αρχιμήδης, καλλιτέχνες όπως ο γλύπτης Πυθαγόρας ο Ρήγιος.. Θέλησαν με περηφάνια να γράψουν την ιστορία τους μέσω του Φιλίστου, του Αντιόχου του Συρακούσιου, του Ιππία του Ρήγιου και κυρίως μέσω του Διοδώρου του Σικελιώτη Αναζητούσαν αδιάκοπα την επικοινωνία και αλληλοεπίδραση με τις μητροπόλεις τους και την αδιάκοπη επιζήτηση νικών στους αγώνες, στη μεγαλοπρέπεια των μνημειακών οικοδομημάτων, αλλά και στην αγάπη για την ποίηση και τα γράμματα, όπου, διόλου τυχαία, δοκιμάστηκαν. Η ίδια επιθυμία για δόξα εμψύχωνε τους έξοχους αθλητές του Κρότωνα και τους Ακραγαντίνους ηνίοχους, που αναφέρθηκα σε προηγούμενα άρθρα μου, επίσης τους νικητές σε αμέτρητους Ολυμπιακούς αγώνες, στα Πύθια και στα Νέμεα (όρα Manfredi).
Τον 8ο π.Χ. αιώνα ένα επιβλέπων μέλος/μαντις του ολυμπιακού γένους συνόδευσε τους Πελοποννήσιους μετανάστες στη Σικελία και συντέλεσε στην ίδρυση της Ορτυγίας των Συρακουσών, παραπλεύρως των πηγών της Αρέθουσας . Τα πρώτα ευχαριστήρια δώρα (και ήτανε κυρίως πολεμικά λάφυρα) των αποίκων που απεστάλησαν για την πολυεύσπλαχνη βοήθεια του ιερού τόπου του μαντείου της Ολυμπίας.
Περίπου το 700 π.Χ. η πολιτιστική γιορτή στην Ολυμπία γίνεται ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ των αποίκων στη Δύση και την Μητρόπολη. Ως αποτέλεσμα αυτού του συνδετικού κρίκου ήτανε η επέκταση του ιερού περιφράγματος και με αυτή συνδεδεμένη: η εγκατάσταση σταδίου.
Το συλλογικό γιορταστικό πανηγύρι της πολιτιστικής γιορτής στην πεδιάδα του Αλφειού και το όλο και περισσότερου αυξανόμενου ρεύματος συμμετοχής όλων των ελληνικών περιοχών και της Μεγάλης Ελλάδας, είχε ως αποτέλεσμα να επεκτείνεται κάθε φορά ο ιερός χώρας με νέα οικοδομήματα και άλλα έργα. Οι Έλληνες ονόμαζαν τις πολιτιστικές γιορτές που λάμβαναν χώρα στους ιερούς χώρους «πανηγύρι», και αυτό θα πει γιορταστική συγκέντρωση όλου του λαού. Η συντροφική συνάντηση με φαγητά και ποτά, συνομιλίες και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών, τραγούδι και χορός δημιουργούσαν την ειδική ελκυστικότητα των ελληνικών πολιτιστικών γιορτών.
Στα πολιτικά, βρισκότανε μεταξύ κακιωμένων, και η Ελλάδα κατακομματιασμένη και μόνο η θρησκεία ήτανε που παρουσίαζε ένα ενωτικό συνδετικό κρίκο. Η συλλογική τέλεση ηθών και εθίμων ήτανε ένα σπουδαίο συστατικό για να ισχυροποιηθεί το αίσθημα, ότι όλοι οι Έλληνες ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Ωφελούσε όμως αυτή η συνάντηση τόσων πολλών ανθρώπων από όλα τα μέρη της Ελλάδας και των αποικιών , και στην προώθηση του εμπορίου και την ανταλλαγή προϊόντων. Ακόμα ένα εντελώς ειδικό χαρακτήρα είχε όμως το πανηγύρι στην Ολυμπία. Η κύρια έλξη και γοητεία στα πλαίσια του προγράμματος της πολιτιστικής γιορτής παρουσίαζαν ασφαλώς τα αγωνίσματα και παράλληλα και η γιορτή συνάντησης όλων των Ελλήνων.
Ολυμπία, ο τόπος που γεννήθηκε η Ολυμπιάδα
Κυρίως όμως μία συνάντηση των απόδημων Ελλήνων που είχαν αποδημήσει στην Κάτω Ιταλία, την Σικελία και στην Βορειο -Αφρικανική αποικία. Οι Έλληνες από την Πελοπόννησο ωφελούνταν από την πολιτιστική γιορτή της Ολυμπίας για μια αντάμωση με την παλιά Πατρίδα και τα ήθη και έθιμα. Ήταν γι΄ αυτή τη συνάντηση επίσης ευγνώμονες, έτσι που από την ευχαρίστησή τους ανταποκρινότανε και με ένα ειδικό γενναιόδωρο τρόπο, στον ιερό χώρο με δώρα και αφιερώματα, που σώζονται μέχρι σήμερα. Η συνεχής επικοινωνία μεταξύ της Μεγάλης Ελλάδας και των μητροπολιτικών πόλεων βοήθησε στην ισότιμη ανάπτυξη των αποικιών.
Οι πρώτοι άποικοι έλκυσαν νέους και έμπειρους τεχνίτες, ποιητές, φιλοσόφους, αρχιτέκτονες, πολιτικούς εξόριστους ( κάτω από αυτούς το 600 π.Χ. η ποιήτρια Σαπφώ) και πολλοί άλλοι που μετέβησαν στη Δύση και από τα ίδια ερεθίσματα . Οι Έλληνες της Σικελίας μοιραζότανε το συνολικό ελληνικό αίσθημα, που ήτανε προσανατολισμένοι σε ορισμένους ιερούς τόπους, και όπως αναφέρουν οι Finley/Mack Smith/Duggan, γνωρίζουμε ότι οι Έλληνες της Σικελίας, ρώτησαν, το Μαντείο των Δελφών και μετά έλαβαν μέρος στους γιορταστικούς αγώνες της Ολυμπίας.
Η εξέλιξη του ιερού χώρου της Ολυμπίας
Τον 11ο π.Χ. αιώνα έρχεται ο Δίας στο κέντρο του ενδιαφέροντος της λατρείας του σεβασμού. Ο βωμός του μεταμορφώνεται ως έδρα ενός μαντείου, όπου οι μάντεις αυτού πληροφορούν σε υποθέσεις πολέμων. Ο τοπικός ήρωας Πέλοπας λαμβάνει και του αποδίδεται μία λατρεία σε ένα μνήμα. Η αρχική λατρεία της γονιμότητας συνεχίζεται στους βωμούς της Δημήτηρ, Αφροδίτης και Aρτεμης.
Τον 7ο π.Χ. αιώνα: Οι λαμβάνοντες αθλητικοί αγώνες στα πλαίσια της πολιτιστικής γιορτής ελκύουν κατά το πλείστον αθλητές από την συνολική ελληνική μεταναστευτική περιοχή.
Η τακτοποίηση των αμέτρητων αναμνηστικών πινάκων (κατά το μεγαλύτερο μέρος οπλισμός και εξοπλισμός από λάφυρα πολέμων) ανάγκασε την ανοικοδόμηση οικημάτων για την προφύλαξη των θησαυρών.
Το 600 π.Χ. οι κάτοικοι της περιοχής του υψώματος δωρίζουν ως κύριοι του ιερού χώρου κατ΄ αρχάς έναν ναό ( αρχικά ίσως αφιερωμένο στο Δία, μετέπειτα οπωσδήποτε στην Ήρα).
Περίπου το 580 π.Χ. οι Ηλείοι καταλαμβάνουν την κοιλάδα του Αλφειού και γίνονται οι νέοι κυρίαρχοι της Ολυμπίας. Η υπηρεσία του μαντείου και η πολιτιστική γιορτή με τους αγώνες
παραμένουν από τις τελευταίες εξελίξεις ανεπηρέαστοι.
Τον 6ο και στην αρχή του 5ου αιώνα. Για το αδιάκοπο και συνεχές κύμα των αφιερωμάτων κατασκευάζονται σε γρήγορο ρυθμό νέα, τώρα πέτρινα οικήματα, οικήματα θησαυρών, τα περισσότερα αφιερώματα και δώρα προέρχονται από αποίκους και τις πόλεις της κάτω ιταλικές αποικίες .
«Κατά το 470 π.Χ. ο Πίνδαρος αναφώνησε το τραγούδι της νίκης για τον τύραννο Ιέρωνα των Συρακουσών, όπου με την άμαξά του νίκησε στους αγώνες των Δελφών.»
Όπως διαβάζουμε από τους ιστορικούς, πολλοί συγγραφείς , χρησιμοποίησαν την Ολυμπιάδα ως ευκαιρία, για να απαγγείλουν τα έργα τους στο Πανελλήνιο κοινό ( ο Ηρόδοτος, ο Αναξαγόρας, Ο Γοργίας , ο Ιππίας, ο Πρώδικος, ο Λυσίας, ο Ισοκράτης).
479 π.Χ.: Οι Έλληνες νικούν τους Πέρσες στη μάχη των Πλαταιών. Ένας ολύμπιος μάντις ως σύμβουλος βρίσκεται παρών επί τόπου.
476 π.Χ.: Η πρώτη ολυμπιακή πολιτιστική γιορτή μετά την νίκη κατά των Περσών είχε τον χαρακτήρα μιας μεγαλοπρεπούς γιορταστικής νίκης. Έχουν ορκιστεί για την ομόνοια και αρμονία των Ελλήνων. Η Ολυμπία αναγνωρίζεται ως ο τόπος ενός συνολικού ελληνικού διαιτητικού δικαστηρίου. Αυτή η αναγνώριση για το υψηλότερο κύρος των ιερού βρίσκει απήχηση σε περαιτέρω μεγάλα οικοδομικά μέτρα: Οι Ηλείοι δωρίζουν στον Δία ένα ναό ( συγχρόνως αφιερώνουν τον παλιό τρίφυλλο ναό στην Ήρα;) Η σταθερά πλατεία γύρω από το βωμό έχει εφοδιαστεί με μία μεγαλύτερη εδαφική κερκίδα. Διαμέσου αυτής μετατίθεται το στάδιο προς ανατολάς και λαμβάνει συγχρόνως υψηλότερα αναχώματα. Η πολιτιστική γιορτή παρατείνεται σε πέντε ημέρες.
457/56: Ο ναός του Δία αποτελειώνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος. Η συνολική ελληνική αρμοδιότητα του διαιτητικού δικαστηρίου χάνει πάλι την αποτελεσματικότητά της. Στον ιερό τόπο αρχίζουν να τοποθετούνται όλο και περισσότερο μνημεία νίκης από ελληνικούς εσωτερικούς πολέμους.
430 περίπου: Ο Φειδίας αργάζεται κατ΄ εντολή των Ηλείων για ένα άγαλμα του Δία 12 μέτρων ύψους από χρυσό και ελεφαντοστό. Το άγαλμα τοποθετείται στο εσωτερικό του ναού του Δία ως σύμβολο της νίκης των Ηλείων εναντίων των μοναδικών κύριων ιδιοκτητών του ιερού τόπου.
428: Στα πλαίσια της πολιτιστικής γιορτής συνεδριάζει το πελοποννησιακό Συμβούλιο και συμβουλεύεται για την παραπέρα προσέγγιση στον πόλεμο εναντίον των Αθηνών.
402/401: Έρχεται η ήττα της περιοχής ΙΛΗΣ στον πόλεμο με την Σπάρτη και χάνει την κυριαρχία πάνω από την κοιλάδα του Αλφειού, παραμένει όμως προς το παρόν η διεύθυνση του ιερού τόπου του Δία.
373: Ένας μεγάλος σεισμός κοντά στην πελοποννησιακή παραλιακή πόλη Ελίκη φέρνει μεγάλες ζημιές στο ναό του Δία. Η πρόσοψη του ναού πρέπει να ανανεωθεί ριζικά.
365 περίπου: Μετά από έναν ηττημένο πόλεμο πρέπει να παραχωρήσουν οι Ηλείοι την κυριαρχία πάνω από τον Ιερό τόπο στους Αρκάδιους.
364: Η πολιτιστική γιορτή που οργανώθηκε από τους Αρκαδίους διαταράσσεται από μία επιδρομή των Ηλείων. Μερικά χρόνια αργότερα κατορθώνουν οι Ηλείοι ,να πάρουν πάλι στην κυριαρχία τους τον Ιερό τόπο και την τριγύρω χώρα.
4ο . και ως τον 2ο αιώνα: Γενναιόδωρη ανοικοδόμηση του ιερού χώρου, οφειλόμενο στις δωρεές από ιδιωτικά πρόσωπα και την στράτευση και κινητοποίηση των διαφορετικών κυριαρχικών δυναστών ( Φιλίππειο, αίθουσα Ηχών; (ατελείωτη), Λεονίδαιο, Παλαίστρα, Γυμνάσιο)
Σύμπτυξη και επίλογος
Η λαμπρή διατήρηση των ολυμπιακών αγώνων επιφύλασσε και πολλαπλά δώρα στην Ολυμπία και όχι μόνο εξωτικά δώρα, αλλά και αφιερώματα, αφού στον ιερό χώρο έπεφτε επίσης ένας σπουδαίος ρόλος. Αυτός ήτανε ο προνομιούχος και κατά προτίμηση ο σημαντικότερος τόπος συγκέντρωσης από τους Έλληνες που είχαν αποδημήσει στις ξένες χώρες με τους εναπομείναντες στην Πατρίδα καταγόμενους Συνέλληνες.
Συλλογικά οι απόδημοι Έλληνες με τους συμπατριώτες τους γιορτάζανε την πολιτιστική γιορτή στην πεδιάδα του Αλφειού.
Αν και σήμερα ο Απόδημος Ελληνισμός των επτά εκατομμυρίων Ελλήνων των πέντε Ηπείρων, έχει τα ίδια αισθήματα υπερηφάνειας και αγάπης για την Πατρίδα και είναι πλουσιότερος και δυναμικότερος από πριν, όμως η γενναιοδωρία του σε σχέση με την Αθήνα 2004 και την Ολυμπιάδα είναι αρκετά συγκρατημένη. Ευκαιρία ήτανε αν προ πολλού καιρού μπορούσε να προγραμματιστεί μία εκούσια παγκόσμια ελληνογενής αλληλέγγυα πρωτοβουλία καλλιτεχνών, μουσικών, τραγουδιστών, συγγραφέων, για μία «συγκεντρωτική δωρεά» για ένα κτιριακό οικοδόμημα 1000 χιλίων δωματίων και αιθουσών πολλαπλών χρήσεων και εκδηλώσεων: πνευματικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, αθλητικών κλπ. πλησιέστερα της θάλασσας, που θα μπορούσε να διαιωνιστεί μελλοντικά για να χρησιμοποιηθεί για πολλαπλές χρήσεις των απανταχού Ελλήνων των πέντε Ηπείρων και για την προετοιμασία αθλητών για τις ολυμπιάδες θαλασσίων αθλημάτων κλπ.
Ένα αιώνιο χτίριο στην υπηρεσία της ομορφιάς και ενός παγκόσμιου διαγγέλματος για τη ειρηνική συμβίωση των λαών στο παρόν και το μέλλον, πλησιέστερα στην Ολυμπία ή την Αθήνα. Αντί αυτού υπέρτατη και αντιμαχόμενη είναι η κριτική μας , η δυσπιστία μας και η οποία πρέπει κριτικά να αναλυθεί και να διαγνωστεί παραγωγικά για ένα προοδευτικό μέλλον και την ευημερία του Ελληνισμού. Ας ελπίσουμε, ότι μια τέτοια αξιοπρόσεχτη αλληλέγγυα πρωτοβουλία πανελλήνιου κτιριακού οικοδομήματος πολλαπλών εκδηλώσεων θα μπορέσει να γεννηθεί και να προσεχθεί από την Πατρίδα και να φέρει θετικά αποτελέσματα, τουλάχιστον στο Κέντρο του Αποδήμου απανταχού Ελληνισμού, τη Θεσσαλονίκη. Μια κριτική προσέγγιση και ανάλυση είναι πάντα θετική, αν μπορούμε να επεξεργαστούμε αρνητικές εμπειρίες και διαγνώσεις του παρελθόντος παραγωγικά, σχετικά όρα και το μακροσκελές άρθρο μου: ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ στην ιστοσελίδα μου:
www.kn-megalexandros.gr .
Οι ανασκαφές στην Ολυμπία αποδεικνύουν το ρόλο της ως σκηνή των συχνών συναντήσεων των Αποδήμων Ελλήνων στην Πατρίδα. Ένα ασυνήθιστο μεγάλο μέρος των δώρων και αφιερωμάτων έχει δωριθεί από εκείνους τους απόδημους Έλληνες που ζούσαν μακριά από την ελληνική επικράτεια Παραδειγματικά αναφέρουμε την ευδιάκριτη ομάδα χτιρίων για την προφύλαξη των θησαυρών. Το λιγότερο 8 οχτώ από αυτά τα ένδεκα, μεγαλόπνοα είδη αξιοθέατων ναών που είναι δωρισμένα από τις ελληνικές αποικίες.
Στους επισκέπτες από τις Δυτικές αποικίες οφείλονται, που στις ανασκαφές και τα ευρήματα στην Ολυμπία αντιπροσωπεύονται τόσο πολλές – ασυνήθιστες συσκευές, έργα τέχνης, όργανα, εξοπλισμός, που έχουν κατασκευαστεί στην περιοχή των Ετρούσκων. Όχι μόνο από την περιοχή των Ετρούσκων κατασκευασμένα αντικείμενα, παρά πιθανότατα εργασίες μετάλλου σε ανατολίτικο στιλ – διότι στα εργαστήρια των Ετρούσκων εργαζότανε πολλοί Φοίνικες.
Ολυμπία, ο τόπος που γεννήθηκε η Ολυμπιάδα
Όταν ερχότανε οι Έλληνες που κατοικούσαν πέρα από την Αδριατική στις γιορτινές εκδηλώσεις στην Ολυμπία, έφερναν μαζί του τα αξιοθαύμαστα έργα τέχνης του μετάλλου σε ανατολίτικο στιλ που προσέφεραν ως αφιερώματα και αποδεικνύουν το υψηλό επίπεδο τέχνης στη νέα τους Πατρίδα. Αυτός ο αυξανόμενος ρυθμός των αφιερωμάτων, κυρίως από υψηλή τεχνική και καλλιτεχνική αξία δημιουργούσανε τις ανάγκες ανοικοδόμησης όλο και περισσοτέρων οικοδομημάτων , όπου τοποθετούνταν οι δωρεές με μεγάλο αξιοπρεπή σεβασμό Έτσι στην Ολυμπία ανεγέρθηκαν για πρώτη φορά τον 7ο π.Χ. αιώνα οι πρώτες κτιριακές εγκαταστάσεις προφύλαξης θησαυρών.
Με τους αμέτρητους συμμέτοχους των γιορτών από τις μακρινές ελληνικές αποικίες, έγινε επίσης η Ολυμπία για έναν κύκλο ανθρώπων ελκυστικός, που η συχνή παρουσία τους στον ιερό χώρο δεν ήταν και δεν αφορούσε πάντα και μόνο το θρησκευτικό μέρος. Τον 2ο και 1ο π.Χ. αιώνα άρχισαν να πέφτουν οι πολιτιστικές γιορτές, άνθισαν όμως και πάλι μετά από ένα χρονικό διάστημα κάτω από την Ρωμαϊκή προστασία και απαγορεύτηκαν από τον χριστιανό αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Α΄, ρητά και τελειωτικά
Πηγές: Προηγούμενα άρθρα μου και επίσης: Sinn, Manfredi, Finley / Mack Smith / Duggan, Fotinos, Jacques Brunschwig / Geoffrey Lloyd, Die griechische Klassik Idee oder Wirklichkeit. Το άρθρο αυτό στηρίζεται και είναι προσανατολισμένο στις γραπτές αφηγήσεις του πανεπιστημιακού δασκάλου Ulrich SINN, της Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του UNIVERSITÄT WUERZBURG , που διευθύνει κατ΄ εντολή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου μια διεθνής ερευνητική ομάδα στην ΟΛΥΜΠΙΑ.
