asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενοΗ φιλοκεμαλική γαλλική στάση καθώς και ο υπόγειος, αλλά έντονος, αγγλογαλλικός ανταγωνισμός στην Εγγύς Ανατολή ωθεί του συμμάχους μας, τον Απρίλιο του 1921, να διακηρύξουν τη αυστηρή ουδετερότητά τους απέναντι στους εμπόλεμους και η ελληνική προσπάθεια να δεχθεί ένα ισχυρό και απροσδόκητο πλήγμα.
Η Αγγλία, με τη σύμπραξη Γαλλίας και Ιταλίας διακόπτει την προμήθεια του απαραίτητου πολεμικού υλικού στην Ελλάδα.
Η αρνητική αυτή εξέλιξη μετά τις εκλογές συνοδεύεται και από την άρνηση να αναγνωρίσουν στην Ελλάδα τα δικαιώματα του εμπολέμου, καθώς και το δικαίωμα νηοψίας στα εμπορικά πλοία ( αγγλικά, γαλλικά, αμερικανικά κλπ.), που εφοδίαζαν τον Κεμάλ, κυρίως με πολεμικό υλικό.
Η Γαλλία πρωταγωνιστεί, εκμεταλλευόμενη τη χλιαρή στάση του Λονδίνου, οι σύμμαχοί μας να αρνηθούν στην Ελλάδα και τη χρήση της Κωνσταντινούπολης ως ναυτικής βάσης.. Τη στάση της Γαλλίας ακολουθεί και η Ιταλία. Οι ιταλικές δυνάμεις αποσύρονται από τη ζώνη κατοχής στην Αττάλεια. Όρα και ΤΑ ΝΕΑ, Σεπτ. 2ΟΟ3, Αφιέρωμα, Μικρασιατική Καταστροφή.
Η κατάρρευση του μετώπου άρχισε τη τελική φάση της Μικρασιατικής τραγωδίας.
Ηθικό σπάσιμο στο στράτευμα
0πως ευδιάκριτα μπορούμε να καταλάβουμε και είναι φανερό, ο τουρκικός εθνικισμός, με την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, έδωσε την ύστατη μάχη του, βοηθούμενος από τους μπολσεβίκους, τους Ιταλούς, τους Γάλλους, τον μουσουλμανικό κόσμο και τον τραγικό ελληνικό διχασμό και τις αλληλοδιαμάχες μας. Οι Αμερικανοί υποστήριζαν την ακεραιότητα της Τουρκίας προσβλέποντας σε ένα μελλοντικό προτεκτοράτο …βλέπε και ΒΗΜΑ,30.05.99,σ.β…
Ενώ το διπλωματικό σκηνικό αλλάζει σε βάρος της Ελλάδας, οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις οξύνουν ακόμα περισσότερο στο εσωτερικό μέτωπο τον διχασμό στρατού και λαού με εκτεταμένες και αλόγιστες αποστρατείες εμπειροπόλεμων αξιωματικών, ως βενιζελικών, και την επαναφορά στο στράτευμα απειροπόλεμων αποστράτων, αλλά κατά το τεκμήριο βασιλικών. Η καταδίωξη των οπαδών του Βενιζέλου συνεχίζεται με κορύφωση τη δολοφονία εκδότη της προσκείμενης στο Κόμμα των Φιλελευθέρων εφημερίδας « Ελεύθερος Τύπος», Ανδρέα Καβαφάκη.
Ο νέος αρχιστράτηγος, Αναστάσιος Παπούλας, δεν κατόρθωσε να θέσει φραγμούς στην « καμαρίλα των Αθηνών», αντιμετωπίζει το μαχόμενο στράτευμα και τα στελέχη του με κριτήριο όχι την πολεμική δράση τους, αλλά τα « πολιτικά τους φρονήματα». Στις προαγωγές του Οκτωβρίου 1921, από τους είκοσι προαχθέντες στο βαθμό του υποστράτηγου, μόνο οκτώ είχαν υπηρετήσει στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Οι θέσεις στην ασφάλεια των μετόπισθεν προορίζονταν για τους «ημετέρους», ενώ οι αξιωματικοί που πολεμούσαν στο μέτωπο παρέμειναν χωρίς ανταμοιβή.
Η πειθαρχία στο στράτευμα κλονίσθηκε επικίνδυνα και τα ιδανικά για «έναν ευγενή αγώνα για την απελευθέρωση του αλύτρωτου Ελληνισμού», που είχε εμπνεύσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον Μάιο του 1919, είχαν καταρρεύσει. Μεγάλος αριθμός αξιωματικών επεδίωκε να πάρει μετάθεση για την « παλαιά Ελλάδα», και όταν το κατόρθωνε δεν ξαναγύριζε στο μέτωπο. Οι διασυνδέσεις και τα «μέσα» τα κανόνιζαν όλα.
Η λιποταξία των στρατιωτών, φαινόμενο σποραδικό επί αρχιστρατηγίας Α. Παρασκευόπουλου, τώρα εξελισσόταν σε σοβαρό στοιχείο διάβρωση του ηθικού του στρατεύματος. Η ηγεσία του υπουργείου Στρατιωτικών, αντί να εμπνεύσει, κατέφευγε να δίνει περιοδικά αμνηστίας στους φυγόστρατους. Και, το κυριότερο, ένα χάσμα άρχισε να ανοίγεται μεταξύ των στρατιωτικών, αξιωματικών και κοινών οπλιτών, και των ελληνικών μικρασιατικών πληθυσμών.
« Ο κόσμος εδώ γενικώς είναι απαίσιος», έγραφε ο πρίγκιπας Ανδρέας, που είχε τοποθετηθεί στην ηγεσία μιας από τις σπουδαιότερες μονάδες του Πυροβολικού. « Επικρατεί βενιζελισμός ογκώδης…. Θα άξιζε πράγματι να παραδώσουμε τη Σμύρνη στον Κεμάλ για να τους πετσοκόψει όλους αυτούς τους αχρείους…Πότε Θεέ μου, θα γλιτώσω από αυτήν την κόλαση εδώ;» βλέπε, Αφιερώματα: Μικρασιατική καταστροφή, *19.09. ΤΑ ΝΕΑ, Σεπτέμβριος 2003
Η στάση των συμμάχων μας
Ενώ το 1919 ο Κλεμανσό προς τον Δαμάτ Φερίτ πασά, χρησιμοποίησε σκληρή γλώσσα περί καταπατημένων προνομίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των ανθελληνικών σφαγών και διώξεων, αλλά τώρα πλέον οι Δυνάμεις δεν φροντίζανε για τίποτε άλλο, παρά πώς να εκμεταλλευτούν την κάθαρση, που υποβλήθηκε η Ελλάδα, από τότε που επανέφερε τον βασιλιά. Συγχρόνως επανέφεραν και επί διπλωματικού τάπητος το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου, η οποία εν κατακλείδι κατακυρώνονταν στην Αλβανία. Από όλες τις πλευρές τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων ορθώνονταν εναντίον της Ελλάδος. Η Ρωσία είχε αποσυρθεί τότε κατά ένα μέρος, τουλάχιστον προσωρινά.
Οι ΗΠΑ μετά τις προεδρικές εκλογές της 4ης Νοεμβρίου 1920 κλειστήκανε σε λαμπρά και επικερδή απομόνωση, η δε Αγγλία ενεθάρρυνε την Ελλάδα, χωρίς όμως να την υποστηρίξει αρκετά, έτοιμη να επωφεληθεί από αυτήν την νίκη, αλλά έτοιμη να αποχωριστεί σε περίπτωση ενδεχομένης ήττας, γράφει γάλλος ιστορικός. Πρόσεχε κυρίως πως θα συγκρατήσει τον τουρκικό εθνικισμό, ο οποίος διεκδικούσε την Μεσοποταμία, δηλαδή τα πετρέλαια της Μοσούλης και πώς θα εξασφαλίσει την επικράτησή της επί ολοκλήρου της Εγγύς Ανατολής, από το Σουέζ μέχρι της Κωνσταντινούπολης, όπως καλύψει την οδό των Ινδιών. Αφ΄ ετέρου Η Γαλλία δεν ήθελε να αφήσει ελεύθερο το πεδίο δράσης στην παντοδυναμία των Αγγλων, οι οποίοι είχαν προκαλέσει σοβαρές δυσκολίες στη Συρία και επεδίωκαν να εκτοπίσουν τους Γάλλους από την Ανατολή.
Η δε Ιταλία επωφελούνταν αυτής της αντιζηλίας ,όπως εισχωρήσει μέχρι της προς την Μ. Ασία εσχατιάς της Μεσογείου. Αθετήσασα την συμφωνία Τιττόνι/ Βενιζέλου, κράτησε τα Δωδεκάνησα και επεδίωκε να καταλάβει τη θέση της Ελλάδας στην οικονομική εκμετάλλευση της Μ. Ασίας. Επομένως δεν είχε κανένα συμφέρον να νικήσει η Ελλάδα. Απεναντίας
Και έτσι λοιπόν η Ελλάδα διεξήγαγε τον πόλεμο μόνη, όπως μπορέσει να υπερασπιστεί τις συνθήκες, που υπέγραψαν οι τέως σύμμαχοί μας, που αρχικά ήρθαν να σώσουν τους χριστιανούς, και όμως ήθελε η Ελλάδα και μάταια προσπαθούσε μόνη της να μπορέσει να υπεραμυνθεί των ιστορικών δικαίων της και να προστατεύσει τους υπόδουλους αδελφούς της που απειλούνταν από την τελεία εξαφάνιση και τον εκτοπισμό. Αυτό όμως το επιχείρημα στη Μ. Ασία, περιβαλλόμενο από μία εχθρική Τουρκία, ήρθε κάτω από την λάμψη των ως τότε επιτυχιών του Βενιζέλου και την πίεση του εθνικού ενθουσιασμού και ίσως και με την ενθάρρυνση των Αγγλων, αφού υποτιμήθηκε η διαλυμένη τότε τουρκική δύναμη και υπερεκτιμήθηκε η ελληνική Μεγάλη Ιδέα του Ελληνισμού.
Διαρκούσε ακόμα η συνδιάσκεψη του Λονδίνου, όταν την 25/9 Μαρτίου 1921 ο Γάλλος πρωθυπουργός Μπριάν υπέγραφε με την τουρκική αντιπροσωπία του Κεμαλικού αντιπροσώπου Μπεκίρ Σαμή Βέη συμφωνία και η οποία προέβλεπε την αναγνώριση της επαναστατικής κυβέρνησης του Μουσταφά Κεμάλ από τη Γαλλία.
Η συμφωνία αυτή προέβλεπε την κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ Γαλλίας και της κυβέρνησης της Αγκύρας και άλλα σχετικά με την Κιλικία, την εκκένωση αυτής από τους Γάλλους και προ πάντων το δικαίωμα προτεραιότητας της Γαλλίας στα ανθρακωρυχεία των Αργάνων, νομού Διαρβεκίρ και του Ακ Δαγ, νομού Υοσκάτης καθώς επίσης και συμμετοχή της Γαλλίας στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις της Τουρκίας και με τον σκοπό να διαδεχθεί τη Γερμανία σε μεγάλο μέρος του σιδηροδρόμου της Βαγδάτης…
Την 3/16 Μαρτίου η κυβέρνηση της Αγκύρας υπέγραψε με την Σοβιετική Ένωση τη συνθήκη της Μόσχας και αποκτούσε κατά αυτόν τον τρόπο έναν νέον προστάτη… Τόμος 13ος Εγκ. Λεξικό Ηλίου, Αθήναι.
Αυτή ήτανε η διπλωματική κατάσταση της Ευρώπης, όταν ο ελληνικός στρατός άρχισε την μεγάλη επίθεση κατά των Κεμαλικών. Μετά την κερδηθείσα μάχη στο Αφιόν Καραχισάρ την 12 Ιουλίου και την 17. Ιουλίου στα Κουταχιά Ο Κεμάλ έδωσε εντολή στα στρατεύματά του για οπισθοχώρηση και την προώθηση προς τον Σαγγάριο ποταμό, το τελευταίο εμπόδιο μπροστά στην Αγκυρα. Οι θέσεις του Γούναρη και του Κωνσταντίνου ήτανε επίθεση ως την Αγκυρα και οι Έλληνες στρατηγοί είχαν σοβαρές επιφυλάξεις και αντιπαραθέσεις. ΄Ολα αυτά όμως με την απομάκρυνση από τις βάσεις διατροφής και ανεφοδιασμού.
Την 23 Αυγούστου άρχισε η ελληνική επίθεση με 50.000 άνδρες και απέναντι σε 40.000 Τούρκους.
Αρχισε η μάχη του Σαγγαρίου και σταμάτησε εξαντλημένος ο ελληνικός στρατός μετά από τον 16ημερο αγώνα τον Σεπτέμβριο. Αυτός ο αγώνας είχε 18.000 θύματα Έλληνες και 13.000 Τούρκους. Την 12.Σεπτεμβρίου άρχισε η οπισθοχώρηση των Ελλήνων στις αρχικές θέσεις προ του Σαγγαρίου.
Αν και ο Κεμάλ διέταξε την καταδίωξη των Ελλήνων κατά οπισθοχώρησή τους, τα στρατεύματά του δεν ήτανε πλέον σε θέση, διότι οι Έλληνες χρησιμοποίησαν την καμένη γη, για να δυσκολεύσουν την καταδίωξή τους από τους τούρκους.
Την επιτυχή αμυντική μάχη των τούρκων στο Σαγγάριο ποταμό επιτάχυνε η διαβρωτική διαδικασία των συμμάχων. Λίγες μέρες μετά την μάχη του Σαγγαρίου άρχισαν, όπως αναφέραμε παραπάνω, στην Αγκυρα διαπραγματεύσεις μεταξύ της Γαλλικής κυβέρνησης και της κυβέρνησης του Κεμάλ Αν και ο υπουργός των εξωτερικών Briand απέναντι στο Λονδίνο εκφράστηκε την χαμηλή σημασία αυτών των διαπραγματεύσεων, την 20 Οκτωβρίου με έκπληξη πληροφορήθηκε ο κόσμος, ότι η Γαλλία τελείωσε την πολεμική κατάσταση με την Τουρκία.
Το Παρίσι είχε διαβεβαιώσει στην Τουρκία να αποχωρήσει από την Κιλικία και μάλιστα και να εκχωρήσει μέρη της συριακής περιοχής στην Αλεξανδρέττα στην Τουρκία. Συγχρόνως οι Γάλλοι παράδιδαν στους Κεμαλικούς ισχυρό πολεμικό υλικό του στρατιωτικού σώματος της Κιλικίας, μεταξύ άλλων 10 πεδινά πυροβόλα και χιλιάδες όπλων. Ο Κεμάλ προμηθευότανε και λαθρεμπορικό και πολεμικό υλικό από την Ιταλία.
Η συμφωνία με την Αγκυρα ήτανε και ισοδυναμούσε σε σημασία με την καταγγελία της συμφωνίας των Σεβρών και τη διάλυση των συμφωνιών από την εποχή του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, όπου έδιδε εγγυήσεις στους συμμάχους για το μη κλείσιμο μεμονωμένων συμφωνιών ειρήνης. Η Αγγλία διαμαρτυρήθηκε εναντίον της Γαλλοκεμαλικής σύμβασης της Αγκύρας, διότι αποτελούσε χωριστή ειρήνη, ενώ από τις αρχές του πολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1914, οι σύμμαχοι είχαν αναλάβει δια του συμφώνου του Λονδίνου την υποχρέωση να μην συνάψουν τέτοια συμφωνία. Από την άλλη μεριά η Αγγλία διαμαρτυρήθηκε, γιατί εγκαταλείπονταν οι χριστιανικές μειονότητες της Μ. Ασίας στο έλεος των Τούρκων και τρίτον διότι η γραμμή του σιδηροδρόμου Βαγδάτης αφήνονταν στους Τούρκους και ένεκα τούτου εκθέτονταν σε κίνδυνο η ασφάλεια της Μεσοποταμίας, της οποίας ευθύνης είχε η ίδια η Αγγλία.
Το χειμώνα 1921/1922 προσπαθούσαν όλες οι πλευρές να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους. Ο Γούναρης και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ζητούσαν μεγάλη υποστήριξη από το Λονδίνο, αλλά το Λονδίνο δεν ενδιαφερότανε. Ο Κεμάλ άρχισε τον Ιανουάριο του 1922 να ετοιμάζει όλες τους τις δυνάμεις για την τελική φάση.
Έκλεισε με την Ουκρανία τον Ιανουάριο του 1922 μία συμφωνία φιλίας, όπου με 1,1 εκατομμύρια Γκολτρούπελ έλαβε μεγάλες προμήθειες πολεμικού υλικού.
Επίσης και η Γαλλία και Ιταλία άρχισαν να πληρώνουν. Από την ημέρα της νίκης του Κεμάλ στον Σαγγάριο ποταμό, έρεε ένα σταθερό ρεύμα από όπλα και πυρομαχικά από την Γαλλία και την Ιταλία προς τον Κεμάλ. Τον Φεβρουάριο 1922 προσπάθησαν ο Γούναρης και ο υπουργός εξωτερικών Μπαλτατζής να παρουσιάσουν την κατάσταση στους ευρωπαίους πολιτικούς. Οι Γάλλοι τους έδειξαν την κρύα πλάτη και οι Αγγλοι ήτανε μόνο λόγια. Υποσχεθήκανε στην Ελλάδα να φροντίσουν για μία διπλωματική λύση. Την απόφαση για την οπισθοχώρηση από την Ανατολία έπρεπε να τη λάβει η Ελλάδα μόνη της.
Την 22η Μαρτίου 1922 πρόσφεραν στους τούρκους στη συνεδρίαση στο Παρίσι οι συγκεντρωμένοι υπουργοί εξωτερικών ακόμα ευνοϊκότερους όρους, οι Έλληνες πρέπει να αποχωρήσουν από την Σμύρνη, χωρίς όρους, η διεθνής ζώνη στα στενά θα μικραίνει, ο τουρκικός στρατός επιτρέπεται να μεγαλώσει, η Θράκη οφείλει να διαμοιραστεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αυτή η προσφορά για να υπογραφεί σε μία συμφωνία ειρήνης, πρέπει να κλειστεί μία ανακωχή. Οι Έλληνες αποδέχτηκαν αυτές τις προτάσεις, χωρίς περιορισμό. Η Αγκυρα αποδέχτηκε επίσης τις προτάσεις, αλλά έπρεπε οι Έλληνες να αρχίσουν με την αποχώρηση αμέσως και να τελειώσει μέσα σε τέσσερις μήνες. Οι σύμμαχοι και η Ελλάδα απέρριψαν αυτήν την απαίτηση, έτσι οι διαπραγματεύσεις δεν απέδωσαν συγκεκριμένα αποτελέσματα.
Τα μέσα Ιουνίου 1922 τελείωσαν οι στρατιωτικές προετοιμασίες του Κεμάλ. Ανεζήτησε διπλωματικές επαφές με το Λονδίνο και το Παρίσι για την πρόταση του Μαρτίου, να πραγματοποιηθεί, χωρίς συμφωνία ανακωχή. Στο Παρίσι είχε θετική ηχώ . ΄Οταν έφθασε στην Αθήνα η γαλλική πρόταση, απεφάσισε η ελληνική κυβέρνηση για μία πράξη της απόγνωσης.
Για να έχει στις διαφαινόμενες διαπραγματεύσεις μία πυγμή ενέχυρου, έδωσε ο Κωνσταντίνος τη διαταγή να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, όπου η ελληνική κυβέρνηση απεφάσισε να προστρέξει στην ύστατη ενέργεια, που ανέμενε βελτίωση της θέσης στην Μ. Ασία και απεύθυνε διακοίνωση προς τους συμμάχους, 14/27 Ιουλίου. Την 22η Ιουλίου ξεκίνησαν τα ελληνικά στρατεύματα από την Θράκη και την Σμύρνη προς την Πόλη….
Προτού ακόμα καταλήξουν σε μία απόφαση οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αντέδρασε όμως τότε ο συμμαχικός στρατιωτικός διοικητής της Κωνσταντινούπολης, General Harington. Απείλησε, ότι εν ανάγκη θα εμποδίσει την κατάληψη της πόλης με τη βία. Παρόλα, ότι ισχυρίζονται, ότι ήτανε δυνατή η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης για να μην έλθει σε αντιπαράθεση ο Κωνσταντίνος διέταξε την επιστροφή… , που όμως δεν βοήθησε αυτή η κενή περίοδο, χωρίς να χρησιμοποιήσει τους καλύτερους στρατιώτες στον αμυντικό αγώνα, ούτε για την κατάληψη της Πόλης, ούτε για την άμυνα της Σμύρνης, αλλά ούτε και για την υπεράσπιση της Ανατολικής Θράκης.
Την 26η Αυγούστου 1922 άρχισε η τουρκική επίθεση στα νοτιοανατολικά του Αφιόν Καραχισάρ. Κατ’ αρχάς στο μικρασιατικό μέτωπο λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αγκυρα, μετά την τουρκική αντεπίθεση. Ο ελληνικός στρατός διαλύεται μέσα σε λίγες ημέρες. Την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου επακολούθησε φυγή των πανικόβλητων χριστιανικών πληθυσμών προς την Σμύρνη. Δεν υπάρχει κανένα Ελληνικό σχέδιο άμυνας και αναδίπλωσης του μετώπου .Την 27η Αυγούστου συνέχισαν οι εντατικές επιθέσεις μακριά και στα βόρεια στην σιδηροδρομική γραμμή για την Σμύρνη. Στις 28. Αυγούστου 1922 έσπασε το ελληνικό μέτωπο. Την 29η Αυγούστου οι Έλληνες με απώλειες.
Η 30η Αυγούστου ήτανε η μαύρη μέρα του ελληνικού στρατού. Την 31η Αυγούστου μεγάλες απώλειες κατά την οπισθοχώρηση. Από τους 20.000 άνδρες διασώθηκαν μόνο 5.000 αξιωματικοί και οπλίτες. Την 3η Σεπτεμβρίου 1922 σε μία συζήτηση με τους Δυτικούς προξένους, παρεκάλεσε ο Χατζηανέστης, οι κυβερνήσεις όφειλαν να επιδιώξουν σε συνομιλία με το Κεμάλ για συγκατάθεση μίας ελεύθερης αποχώρησης για τον ελληνικό στρατό.
Οι συμμαχικές Δυνάμεις το απορρίπτουν, έστειλαν όμως πολεμικά πλοία στο λιμάνι της Σμύρνης για να προφυλάξουν τους δικούς τους υπηκόους.
Την 8η Σεπτεμβρίου 1922, την ημέρα της ελληνικής αποχώρησης, είχε ξεπεράσει ο αριθμός των προσφύγων στην Σμύρνη πάνω από 100.000. Μετά την εγκατάλειψη της πόλης από τον ελληνικό στρατό και την πολιτική Διοίκηση, αποβιβάστηκαν οι Αμερικανοί, Βρετανοί, Γάλλοι και Ιταλοί ναύτες για την προφύλαξη των δικών τους προξενείων και λοιπές εγκαταστάσεις.
Οι ελληνικές δυνάμεις – πολιτικές και στρατιωτικές έφυγαν από την Σμύρνη και την άφησαν ακέφαλη στη μεσοβασιλεία του χάους, ενώ οι εντόπιοι πρόλαβαν και αποδοκίμασαν τον Στεργιάδη, που δεν δέχτηκε να αφήσει Έλληνες χωροφύλακες μέχρις ότου αναλάμβαναν οι τούρκοι.
Στην Σμύρνη κυριαρχούσε μία τεντωμένη ησυχία ..Richter, Heinz, Köln, S… Χόρτον Τζ. , Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό ΗΛΙΟΥ.
Την 9η Σεπτεμβρίου 1922 ο Κεμαλικός τουρκικός στρατός κατ΄ αρχάς με το ιππικό, και την 10η Σεπτεμβρίου ακολούθησαν μέλη του πεζικού μπαίνουν στη Σμύρνη . Αν και ο στρατιωτικός Διοικητής είχε επιβάλλει στην Σμύρνη το πολεμικό δίκαιο, άρχισαν οι τούρκοι πολίτες ήδη από την 10η Σεπτεμβρίου με λεηλασία ελληνικών και αρμενικών καταστημάτων, όπου σύντομα το ίδιο έπρατταν και οι στρατιώτες.
Την 11η Σεπτεμβρίου 1922 παρουσιάστηκε ο Κεμάλ στη Σμύρνη, ώστε να αφήσει να γιορταστεί ως νικητής. Αν και προηγουμένως είχε διαβεβαιώσει στους συμμάχους, ότι οι μειονότητες δεν θα πάθουν τίποτε, άρχισαν αυτή την ημέρα τα έκτροπα. Ο Έλληνας μητροπολίτης της Σμύρνης, Χρυσόστομος, δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια του στρατηγού Nuredin vom Mob, χωρίς αυτός να αντιδράσει γι΄ αυτό το γεγονός. Το αρμενικό τετράγωνο είχε κλαπεί συστηματικά, οι άνδρες δολοφονήθηκαν και οι γυναίκες και τα κορίτσια βιάστηκαν. Συγχρόνως άρχισε ο στρατός, να βάζει συστηματικά φωτιά στο αρμενικό τετράγωνο. Το απόγευμα επενέβησαν οι Αμερικανοί και αξίωσαν από τον Nuredin , να αφήσουν να επιστρέψουν στα χωριά τους οι πρόσφυγες, αλλιώς απειλείται να ξεσπάσουν επιδημίες. Ο Nuredin το απέρριψε και απαίτησε να μεταφερθούν οι πρόσφυγες στα πλοία και να αποπλεύσουν.
Εντωμεταξύ έφθασε η είδηση της βάρβαρης ενέργειας του τουρκικού στρατού εναντίον των Αρμενίων, χιλιάδες λαού έφθανε στην παραλία και στα πλοία των συμμάχων. Οι ναύαρχοι των πλοίων απωθούσαν ακόμα και τον άμαχο πληθυσμό που έφθανε με τις βάρκες στα πλοία για να σωθεί, μόνο και μόνο γιατί δεν ήθελαν τη δυσαρέσκεια με τον Κεμάλ. Οι λίγοι δημοσιογράφοι, που βρισκότανε εκεί σιωπούσαν στις ανταποκρίσεις τους, εξαιτίας της απαίτησης συγκράτησης, που αξίωναν οι διπλωματικοί τους αντιπρόσωποι.
Τις επόμενες τρεις ημέρες παραδίδεται στις φλόγες ο ελληνικός τομέας της Σμύρνης και πανικόβλητοι δεκάδες χιλιάδες συρρέουν με τα πράγματά τους στην παραλία. Η φοβερή καταστροφή έφτασε και στα σπίτια της παραλίας και αποτέφρωσε όλες τις συνοικίες της Σμύρνης, την αρμενική, την ελληνική, την εμπορική και την ευρωπαϊκή, πλην του τουρκικής. Ήτανε μία των μεγαλυτέρων πυρκαγιών της ιστορίας και ενθύμιζε την Πομπηία…
Ολες οι αξιόπιστες μαρτυρίες των ξένων παρατηρητών συμπίπτουν στο ότι το πυρ τέθηκε υπό των Τούρκων εκ προμελέτης και κατά προδιαγεγραμμένο σχέδιο. Στην προκυμαία της Σμύρνης εξελίσσονται οι τελευταίες σκηνές της μικρασιατικής τραγωδίας.
Η μεγάλη Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών δεν υπάρχει πια. Οι ιταλοί παίρνανε καθένα πρόσωπο που έφτανε στα πλοία τους, οι γαλλικές προξενικές αρχές έδιναν βίζα σε αυτούς που μιλούσαν λίγα γαλλικά. Οι ευτυχισμένοι παραλαμβάνονταν από τα γαλλικά πλοία. Οι Αμερικανοί και βρετανοί περιοριζότανε στο να βλέπουν και να γυρίζουν φιλμ και να τραβούν φωτογραφίες. Τα τουρκικά στρατεύματα στο μεταξύ έκλεισαν τους δρόμους που οδηγούσαν από την παραλία στην πόλη και στην παραλία στριμωχνότανε πάνω από 400.000 άνθρωποι. Μετά τα μεσάνυχτα δέχτηκε ο βρετανός ναύαρχος να πάρει στο κατάστρωμα πρόσφυγες.
Ως την επόμενη ημέρα σώθηκαν 20.000 πρόσφυγες.
Το βράδυ έγινε γνωστό, ότι οι τούρκοι ξεχώριζαν τους Αρμενίους συστηματικά από τους πρόσφυγες και τους δολοφονούσαν. Και όμως ακόμα και τώρα στην συγκεκριμένη περίπτωση αρνούνταν οι αρχηγοί των συμμαχικών πλοίων να επέμβουν για χάρη των χριστιανών.
Την 16 Σεπτεμβρίου Ελλάδας και Τουρκίας είχε έλθει σε συζήτηση για πρώτη φορά την 1η Δεκεμβρίου 1922. Αυτήν την ημέρα ανακοίνωσε ο ερευνητής της ανταρκτικής και πρώην Νορβηγός διπλωμάτης Dr. Fridtjof Nansen στη συνεδρίαση γύρω από τη θέση που περιήλθαν οι φυγάδες την πρόταση του σοκ, ότι έπρεπε να λάβει χώρα μία ανταλλαγή των μειονοτήτων .Μετά την αφετηρία της ελληνικής εξόδου είχε δώσει η κοινωνία των εθνών την 18η Σεπτεμβρίου την εντολή ως Κομισάριος να ασχοληθεί για τα προβλήματα των φυγάδων και στην αναφερομένη υπόθεση να διαπραγματευθεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας., διότι είχε αντιληφθεί την μεγάλη διακίνηση του πληθυσμού και το σχέδιο της Kεμαλικής κυβέρνησης για να λύσει το πρόβλημα των μειονοτήτων διαμέσου της εκδίωξης.. βλέπε, Heinz Richter : Griechenland im 20. Jahrhundert, Band 1, Köln 1990 σ.79
Η ανταλλαγή των πληθυσμών έλαβε χώρα τότε το 1923 με τη νέα συνθήκη ειρήνης της Λοζάννης. Αντίθετα από όλες τις συνθήκες, όπου οι σύμμαχοι υπαγορεύουν τους αντίπαλους τους όρους, βρέθηκε στις διαπραγματεύσεις να είναι ο ηττημένος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου ως νικητής. Οι συμμαχικές χώρες βρισκότανε μεταξύ τους σε μεγάλες φιλονικίες και κάθε περαιτέρω συλλογική βία εναντίον της Τουρκίας ήτανε αδύνατη και κάθε χώρα προσπαθούσε να διαπεράσει τους δικούς της στόχους. ΄Οταν βέβαια άρχισαν οι διαπραγματεύσεις για τη συνθήκη την 21η Νοεμβρίου 1922, όπου η Ελλάδα ήτανε νικημένη, και νικητής η Τουρκία, με διαιτητή την Αγγλία, φρόντισε η διαιτησία να τακτοποιήσει τα συμφέροντά της στην Κύπρο, τότε της Τουρκίας από κάθε αξίωση, στην περιοχή της Μοσούλης και στα στενά. Ο μετέπειτα νέος βρετανός υπουργός εξωτερικών Curzon δεν έτρεφε καθόλου συμπάθειες για τους Έλληνες.
Η τουρκική αντιπροσωπεία με τον Ismet Pascha, αξίωνε επίσης και τη Δυτική Θράκη, που είχαμε παραλάβει από τη Βουλγαρία. Εκεί ήθελε μάλιστα να αποφασιστεί με ένα δημοψήφισμα. Τότε όμως κατοικούσαν στη Δυτική Θράκη περίπου 120.000 μωαμεθανοί, αλλά μόνο 45.000 Έλληνες. Στην Ανατολική Θράκη ζούσαν προ της εξόδου περίπου 400.000 Έλληνες και 350.000 μωαμεθανοί. Χάσαμε με την επιβαλλομένη συμφωνία την Ανατολική Θράκη. Η Δυτική Θράκη παρέμεινε ελληνική με παραχώρηση ενός μικρού μέρους της Δυτικής Θράκης ( Ένα τρίγωνο απέναντι από την Ανδριανούπολη) και δόθηκαν επίσης πίσω στην Τουρκία η Ίμβρος και η Τένεδος από την συμφωνία των Σεβρών. Η Σμύρνη, η νύμφη της Ιωνίας, το στολίδι της Ανατολής, η ελληνική Σμύρνη αποτεφρώθηκε, δεν υπάρχει για τον Ελληνισμό. Έγινε στάχτη, θρήνος, κλάμα βουβό και μία φουσκοποταμιά δυσφορία και οργή για τη μεγάλη προδοσία.
Ακόμα και οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Ιταλίας επιτάχυναν με τη βοήθειά τους την καταστροφή της Σμύρνης, με το να παύσουν να υποστηρίζουν τους χριστιανούς και τους συμμάχους τους Έλληνες, ακόμα και με την παθητικότητά τους και την άρνηση συμπαράστασης και με το να συνάψουν ιδιαίτερες συμφωνίες με τους Τούρκους. Οι Γερμανοί επί πολύ καιρό θεωρούσαν τους Τούρκους επίτιμους Γερμανούς στην Μ. Ανατολή. Ακόμα όμως πρέπει να υπάρχει το αίσθημα της ντροπής για την ανάλγητη ουδετερότητα των συμμάχων, των οποίων τα πολεμικά, που βρίσκονταν μέσα στα λιμάνια της Σμύρνης ή κοντά σ΄ αυτήν είχαν διαταχθεί να μην διασώσουν πάρα μόνο τους υπηκόους τους.
Δεν έριξαν ούτε μία σφαίρα για τη διάσωση των χριστιανών, των Αρμενίων και των Ελλήνων προσφύγων. έσβησαν οι φωτιές, αφού αποτέφρωσαν τα πάντα. Συγχρόνως με τις τοιχοκολλήσεις ανήγγειλαν οι τούρκοι, ότι όλοι οι Αρμένιοι και Έλληνες άνδρες μεταξύ 18 και 45 ετών χαρακτηρίζονται ως αιχμάλωτοι πολέμου.
Ολοι οι άλλοι Έλληνες και Αρμένιοι πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα ως την 1η Οκτωβρίου. Ως την 1η Οκτωβρίου είχανε μεταφερθεί από την Σμύρνη στην Μυτιλήνη 180.000 πρόσφυγες. Για να εισέλθουν στα πλοία περνούσαν από τρεις πύλες με αυστηρούς ελέγχους, αφού τους είχαν κάθε φορά κυριολεκτικά κατακλέψει. 0ι άνδρες κάτω από 45 ετών συλλαμβάνονταν… Αφού οι Τούρκοι παρέτειναν την εκκένωση, μπόρεσαν συνολικά να σωθούν πάνω από 250.000 πρόσφυγες. Τα θύματα όμως Αρμενίων και Ελλήνων ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες. Με την εκδίωξη των μειονοτήτων της Σμύρνης δεν ήτανε ευχαριστημένος ο Κεμάλ και στις 24η Σεπτεμβρίου δηλώνει ο υπουργός του των εσωτερικών, ότι ο συνολικός χριστιανικός πληθυσμός της Ανατολίας πρέπει να εγκαταλείψει τη χώρα.
Μετά από μια τέτοια ήττα του ελληνικού στρατού δεν μπορεί να παραμείνει στην Ανατολία κανένας Έλληνας. Υπάρχει μόνο μία λύση: την ανταλλαγή της χριστιανικής μειονότητας με την ισλαμική μειονότητα στην Ελλάδα. Κατά τον Ρίρχτερ το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας ήτανε το πρόβλημα των μειονοτήτων, και ενεφανίσθη στο προσκήνιο για πρώτη φορά την 1η Δεκεμβρίου 1922. Αυτή την ημέρα έδινε αναφορά στη συνεδρίαση ο πρώην ερευνητής του πόλου και Νορβηγός διπλωμάτης Dr. Fridtjof Nansen για τα προβλήματα των προσφύγων και υποβάλλοντας μία πρόταση που προκάλεσε σοκ: οφείλει να διεξαχθεί μία ανταλλαγή των μειονοτήτων…
Συνεχίζεται ….
