Περί ψυχής

Ένα από τα βασικότερα θέματα αναζήτησης ανά τους αιώνες , τουλάχιστον σε ότι αφορά το είδος των ανθρώπων, είναι η ουσία εκείνη που ονομάζουμε «ψυχή» , η ύπαρξη της η όχι , καθώς και οι ιδιότητες της ,εάν φυσικά αποδεχτούμε ότι αυτή υπάρχει και δεν αποτελεί «ευσεβή πόθο».

Θα ήθελα κατ΄αρχήν να ξεκινήσω με το βασικότερο ερώτημα από όλα :

Υπάρχει «ψυχή» η όλα τελειώνουν με τον θάνατο του ανθρώπου και όλες οι θεωρίες και υποθέσεις που την αφορούν έχουν να κάνουν με τούς προσωπικούς μας φόβους και ελπίδες ; Δυστυχώς πρέπει να ομολογήσουμε ότι αδιάσειστες αποδείξεις για αυτό , δεν δυνάμεθα να παραθέσουμε και θα πρέπει να ξεκινήσουμε με βάση το αξίωμα ότι υπάρχει ψυχή , κάτι άλλωστε που χαρακτηρίζει και την φιλοσοφία μας ως ανθρώπινο είδος γενικότερα.

Άλλωστε μια συζήτηση περί ψυχής έχει νόημα από μόνη της χωρίς να αυτοαναιρείται , μόνο με την αποδοχή του άνωθεν όρου ,διαφορετικά θα ήταν μια συζήτηση με θέμα «εάν υπάρχει ψυχή» , και χωρίς να θέλω να φανώ απαισιόδοξος ,πιστεύω ότι το ερώτημα αυτό δεν πρόκειται να απαντηθεί με «επιστημονικό» τρόπο δηλαδή δια του πειράματος και της βασιζόμενης στη σχέση αιτίας αποτελέσματος διαδικασίας – στο άμεσο μέλλον.

Ξεκινώντας έτσι την αναφορά μας στο θέμα «ψυχή» ας αναλογιστούμε τι είναι εκείνο που την ορίζει. Κάθε αντικείμενο στον ευρύτερο χώρο του υλικού σύμπαντος ,όπως αυτό ορίζεται από το χώρο – χρονικό συνεχές διαθέτει τα εξής χαρακτηριστικά τα οποία το καθορίζουν σαν οντότητα ,αλλά εξηγούν και τις αλληλεπιδράσεις του με το σύμπαν και εν κατακλείδι με …εμάς .

Α. Ιδιότητες-properties- χαρακτηριστικές για αυτό.

Β. Μεθόδους -methods- που δείχνουν πως μπορεί να αλληλεπιδράσει κάτι άλλο με αυτό.

Γ. Γεγονότα – events -που συμβαίνουν όταν συμβεί μια πράξη σχετική με αυτό.

Σαν παράδειγμα εν συντομία ας αναφέρουμε το απλό και καθημερινό αυτοκίνητο, που λίγο πολύ όλοι μας χρησιμοποιούμε για την μετακίνηση μας. ¨Ένα αυτοκίνητο διαθέτει ιδιότητες (σαν παράδειγμα ,το χρώμα του , το μοντέλο , η χρονιά κατασκευής κτλ, ) μεθόδους () , και τέλος γεγονότα events- (σαν παράδειγμα όταν ξεκινάει η μίζα έχει σαν άμεση συνέπεια την εκκίνηση της μηχανής , κάτι που σε ψευδό γλώσσα προγραμματισμού θα μπορούσε να αποδοθεί ως «On starter press , start engine») και αποδίδει κάπως πιο περιγραφικά το νόημα των λόγων.

Όμως σε σχέση με την ψυχή θα μπορούσαμε να ορίσουμε κάποιες αντίστοιχες ιδιότητες διαμέσου των οποίων θα μπορούσαμε να πλησιάσουμε στην πραγματική της φύση η τουλάχιστον να αντιληφθούμε τον τρόπο με τον οποίο εκείνη εργάζεται;

Ο Αριστοτέλης στο μνημειώδες έργο του «περί ψυχής» κάνει μια ομολογουμένως γενναία προσπάθεια να εξηγήσει το μυστήριο αυτό και σίγουρα το βιβλίο του αυτό συνιστάται σε κάθε σοβαρό μελετητή .Ωστόσο δεν είναι ο μόνος από τους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους που προσεγγίζουν το θέμα .Ο Δημόκριτος αναφέρει ότι «η ψυχή είναι ένα είδος πυρός και θερμότητας» ενώ ο Αναξαγόρας αναφέρει ότι «ο νους ταυτίζεται με την ψυχή εφόσον υπάρχει σε όλα τα ζωντανά πράγματα , μικρά και μεγάλα τιποτένια και σημαντικά».

Ο μεγάλος κατά την άποψη μου- Νίκος Καζαντζάκης πλησιάζει την ψυχή διαμέσου των επιδράσεων της στο σώμα και τον άνθρωπο και την εμφανίζει κατά κάποιον τρόπο σαν ένα είδος « εσωτερικού οδηγού» του ανθρώπου, ο οποίος πολλές φορές δρα υποσυνείδητα και χωρίς τον έλεγχο του συνειδητού .Εάν όμως θέλουμε να προσεγγίσουμε την «ψυχή» διαμέσου των ιδιοτήτων της θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε αυτά και τις σχέσεις που τα διέπουν ώστε να καταλήξουμε σε ασφαλές αποτέλεσμα;

Ξεκινώντας με αυτό τον συλλογισμό ας ξεκινήσουμε με τις ιδιότητες της ψυχής .

Α. Η ψυχή είναι «θερμή» η «ψυχρή» ,στο μέτρο που μπορούν αυτές οι εκφράσεις να έχουν ένα νόημα εδώ; Εάν εξετάσουμε τον υλικό κόσμο γύρω μας θα δούμε ότι μόνο τα έμβια όντα έχουν την ιδιότητα να παράγουν θερμότητα άμεσα υποκείμενη σε μετρήσεις μάλιστα – ενώ αντίθετα εάν η ψυχή παρήγαγε κάποιο τέτοιο φαινόμενο αυτό θα ήταν άμεσα μετρήσιμο στον γύρω χώρο όποτε κάποια βρισκόταν κοντά μας. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει αναφερθεί ποτέ μέχρι τώρα. Επίσης οι μέχρι τώρα παραδόσεις συνάγουν στο συμπέρασμα ότι μόνο τα έμβια όντα – με φυσικό σώμα -εμπεριέχουν σε μεγάλο βαθμό την ουσία της ζωής ,η οποία αναφέρεται στην ανατολή σαν «Γιάνγκ» .

Η ψυχή επίσης δεν δύναται να παράγει «κρύο» μιας και αυτό προϋποθέτει με βάση τους νόμους της θερμοδυναμικής την κατανάλωση κάποιου έργου .Ωστόσο παρατηρητές σε τόπους «παραφυσικών» φαινομένων περιγράφουν μια «ανατριχίλα» καθώς και μια αίσθηση «κρύου» στους χώρους αυτούς. Η ανατολική παράδοση αναφέρει ότι η φύση της ουσίας η οποία παραμένει μετά τον θάνατο είναι «Γίν» και αυτό κατά βάση είναι αρκετό για την εξήγηση των παραπάνω φαινομένων μιας και το κύριο χαρακτηριστικό του «Γίν» τσί είναι η απορρόφηση της ενέργειας.
Ωστόσο εάν δεχτούμε τον πιο πάνω συλλογισμό τότε η ψυχή δεν έχει ούτε την μια ούτε την άλλη ιδιότητα.

Β. Η ψυχή έχει μάζα; Αυτό είναι πράγματι ένα ερώτημα που μας βάζει ..τρικλοποδιές μιας και τίποτα άνευ μάζας δεν δύναται να υπάρξει στο υλικό σύμπαν ,ωστόσο εάν κάτι τέτοιο είναι σωστό ,περιπλέκει τα πράγματα ακόμα περισσότερο αφού δεν έχει σταθεί δυνατόν να την μετρήσουμε, τουλάχιστον μέχρι αυτή την στιγμή, σε συνθήκες εργαστηριακές και ελεγχόμενες ,κάτι που αποτελεί απαραίτητη συνθήκη στην επιστημονική έρευνα.

Γ. Η ψυχή μετακινείται; Ένα βασικό χαρακτηριστικό των φυσικών σωμάτων όπως και όλων των έμβιων όντων ακόμα και σε επίπεδο μικροοργανισμών είναι η δυνατότητα της μετακίνησης. Εάν όμως θεωρήσουμε ότι η ψυχή έχει αυτή την ικανότητα τότε δημιουργείτε μια σειρά από ενδιαφέροντα ερωτήματα όπως :

Εάν υφίσταται κίνηση τότε πρέπει να θεωρήσουμε ότι η ψυχή δύναται να εξέλθει του σώματος ,χωρίς αυτό να υποστεί βλάβη και να μεταβεί σε ένα άλλο; Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις ιδίως σε ασθενείς που βίωσαν αυτό που ονομάζεται NDE (NEAR DEATH EXPERIENCE) δηλαδή εμπειρία πλησίον του θανάτου συνδράμει την άποψη, ότι αυτό είναι δυνατό μόνο κατά την στιγμή που πού υφίσταται ο φυσικός θάνατος του σώματος ,άρα αποτελεί μάλλον εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Αυτό με την σειρά του οδηγεί σε μερικές ενδιαφέρουσες υποθέσεις.

Ο Παράκελσος επίσης, ορίζει ότι κάθε άνθρωπος αποτελείται από 3 βασικά συστατικά τα περίφημα «tria prima»- sulphur, mercury, και Sal ,δηλαδή θείον υδράργυρο και “άλας”, και αναφέρει χαρακτηριστικά «ότι καίγεται είναι θείο, ότι “καπνίζει” είναι υδράργυρος και ότι καταλήγει σε στάχτες είναι το Sal».Ωστόσο ενώ εδώ διακρίνουμε την ομοιότητα με την ανατολική άποψη περί Γίν Γιάνγκ , παρατηρούμε και κάτι ακόμα: το «θείον» “καίγεται αλλά στο τέλος αυτό που μένει τουλάχιστον στον άνθρωπο που δεν έχει επιτύχει την εσωτερική μεταστοιχείωση είναι ο “Υδράργυρος” το “Γίν” τσί των ανατολικών δοξασιών, και το σώμα το “Sal” πεθαίνει , αφού για να υπάρξει ζωή είναι απαραίτητος ο συνδυασμός και των τριών στοιχείων.

Μήπως τελικά δεν νοείται φυσική ύπαρξη χωρίς αυτό που ονομάζουμε ψυχή; Είναι πιθανόν η ψυχή από μόνη της , χωρίς την ένωση της με ένα φυσικό σώμα να μην είναι παρά ένα σύνολο αναμνήσεων καταγραφών ,και παρορμήσεων μια «σκιά» για να χρησιμοποιήσω και την Αρχαία ελληνική θεώρηση, του ατόμου που ήταν εν ζωή, μια αν θέλετε αστρική καταγραφή της υπάρξεως η οποία ταξιδεύει από ενσάρκωση σε ενσάρκωση έως ότου δια του νόμου της εξελίξεως αποκτήσει ανώτερη συνείδηση και βούληση; Κινδυνεύω να φανώ εξαιρετικά ….τεχνοκράτης αλλά μήπως το μοντέλο του Η/Υ μπορεί να μας δώσει μια μικρή βοήθεια στην αναζήτηση μας αυτή;

Ας σκεφτούμε λίγο από τι αποτελείτε ο Η/Υ .Έχουμε το hardware δηλαδή το φυσικό του σώμα, κάτι που θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι αντιστοιχεί στο φυσικό μας σώμα. Ακολουθεί το λειτουργικό σύστημα, κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αντιστοιχεί στον εγκέφαλο και το νευρικό μας σύστημα. Τέλος και ίσως το πιο σημαντικό από όλα έχουμε το ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο δίνει την δυνατότητα στο όλο σύστημα να λειτουργήσει, και πιστεύω ότι μάλλον πρέπει να το αντιστοιχήσουμε στην ψυχή.

Χωρίς hardware το ηλεκτρικό ρεύμα δεν έχει αντικείμενο, και χωρίς λειτουργικό σύστημα, ακόμα και το καλύτερο hardware είναι άχρηστο , άσχετα με το εάν έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα , εάν δηλαδή συμβεί ένα πλήγμα στο φυσικό σώμα του εγκεφάλου μας ακόμα και η πιο «φωτισμένη» ψυχή είναι μάλλον ανίκανη να πράξει αξιόλογο έργο .

Ίσως όμως όλα αυτά να είναι περιττά και η απάντηση να βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας ,μόνο που είναι υπερβολικά απλή ,για να την δεχτούμε ως έχει. Ίσως η ίδια η προαιώνια αγωνία και αναζήτηση του ανθρώπου σχετικά με το αντικείμενο αυτό ,να αποτελεί την καλύτερη απάντηση στο ερώτημα «Υπάρχει ψυχή;» και εάν ναι πως ορίζεται αυτή;

Πιθανόν εάν το ανθρώπινο είδος δεν έθετε τέτοια δύσκολα ερωτήματα στον εαυτό του ,να βρισκόταν ακόμα στο κατώτερο σκαλί της εξέλιξης στην Γη , σαν ένα αυτόματο «Ων» με μόνο του μέλημα την καθημερινή του σίτιση και αναπαραγωγή ,χωρίς κανενός άλλου είδους ανησυχίες και πνευματικές αναζητήσεις.

Aρθρο – προσφορά από τον Δημήτρη, έναν φίλο του Esoterica.gr