Η Αηδονόπιτα

Ένα ματωμένο οδοιπορικό στην Ελλάδα του 1821

Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964, όπου και εργάζεται ως δάσκαλος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.  Εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1995 με το μυθιστόρημα «Φράουστ» και ακολούθησαν τρία ακόμη μέχρι την «Αηδονόπιτα», που είναι το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του. Το αμέσως προηγούμενο, «Στη σκιά της πεταλούδας», αγαπήθηκε και διαβάστηκε πολύ.

Σε αυτό το μυθιστόρημά του, ο Γκάμπριελ Θάκερεϊ Λίντον, Αμερικάνος φοιτητής, φτωχός, απογοητευμένος από τον ανικανοποίητο έρωτά του για την κόρη του πλούσιου άρχοντα που είχε και τον ίδιο σαν παραγιό, ποιητής στην καρδιά και ανυπότακτος στο πνεύμα, το σκάει από την άλλη άκρη του Ατλαντικού για να ταξιδέψει στην Ελλάδα της επανάστασης και του αγώνα. Κι ενώ αυτός αρχίζει το ταξίδι του στο δικό του άγνωστο, εκεί, στο γνωστό για άλλους, στη Θεσσαλονίκη, γίνονται οι μεγάλες σφαγές, οι διωγμοί, οι βιασμοί από τους Τούρκους, αν και στην ιστορία του παρακολουθούμε τα γεγονότα μετά από όλα αυτά (1821), με τις επιπτώσεις τους στην οικογένεια ενός πλούσιου -μέχρι πρότινος- εμπόρου, κεφαλή ιδιαίτερα γνωστή και σε όσους συμμετείχαν στον αγώνα. Μια αρχοντική, αλλά ατιμασμένη οικογένεια από τη μια και ένας απογοητευμένος νέος από την άλλη, θα συναντηθούν από μια σειρά συμπτώσεων και θα συνεχίσουν μαζί κατά κάποιο τρόπο μια πορεία στα χρόνια του ξεσηκωμού, της πείνας και του αίματος.

Ο συγγραφέας διηγείται τις ιστορίες των πρωταγωνιστών του με φόντο τα επαναστατικά γεγονότα, τις αιματηρές συνθήκες, τη σκληρή ζωή, τους τρόπους συμπεριφοράς Τούρκων, Ελλήνων αλλά και Ευρωπαίων, με αποκορύφωμα την περιγραφή της ζωής μέσα στις ασφυκτικές δαγκάνες του θανάτου, της πείνας και της ανοργανωσιάς του νεογέννητου ελληνικού κράτους, την πολιορκία και την έξοδο του Μεσολογγίου, τους αρχαιοκάπηλους και τις κυβερνητικές «δοσοληψίες».  Ο τρόπος αφήγησης, και της πλοκής κατά μία έννοια, είναι ένας συνδυασμός της τριτοπρόσωπης αφήγησης με την (πρωτοπρόσωπη) περιγραφή των εμπειριών του Αμερικάνου φοιτητή που γίνεται με τη μορφή επιστολών προς τη χαμένη αγαπημένη του. Οι δυο τρόποι αφήγησης ενώνονται, πότε υπερισχύει ο ένας και πότε ο άλλος, ενώ το βιβλίο τελειώνει με τον -προφανώς- πιο αγαπημένο τρόπο του συγγραφέα, την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, σε μια επιστολή προς τον Γκάμπριελ από την αγαπημένη του!

Η γλώσσα του Ζουργού είναι μια ιδιαίτερα ποιητική γλώσσα, με δεκάδες πρωτότυπες παρομοιώσεις και σκόρπιες λέξεις προσεκτικά επιλεγμένες για να δώσουν το κλίμα της εποχής, που παρά την πληθώρα των παρεχόμενων πληροφοριών καταφέρνει να ρέει εύκολα, μέχρι και μεθυστικά πολλές φορές….  Το μελάνι είναι το μαύρο σπέρμα της νύχτας – τα μαλλιά του έκαναν ρυάκια την πλάτη – τόσο νερό στις μασχάλες του ουρανού – να δαμάζει έναν ανοικτό φάκελο – η φωνή της λειτούργησε σαν ανεμοδείχτης μιας ψυχής –  οι λαβωματιές του …άλλαζαν ματιές με τον χάρο – να παρατηρούν τη σταγόνα του χρόνου να παχαίνει και να πέφτει – ο ήλιος ήταν λίγο αρρωστημένος, τα σύννεφα του είχαν ρουφήξει το μεδούλι…. Κατά τη γνώμη μας, όμως, αυτός ο λυρισμός που διακρίνει τη γραφή του, ενώ σε κρατάει δεμένο -ή μάλλον αλυσοδεμένο- στην ανάγνωση, από κάποιο σημείο και μετά αρχίζει να γίνεται κουραστικός λόγω της επανάληψής του σε όλη περίπου την έκταση του μυθιστορήματος (593 πυκνογραμμένες σελίδες)…. Και αν η γλώσσα του αρχικού τριτοπρόσωπου αφηγητή, που σχεδόν ταυτίζεται με τη γλώσσα του ποιητή-φοιτητή, μπορεί να μην αποτελεί ουσιαστικό εμπόδιο στην ανάγνωση, η ύπαρξη ενός βουνού περιγραφικών διαμαντιών, του ίδιου όμως ύφους, μειώνει όχι μόνο την πραγματική αξία του καθενός από αυτά αλλά και τη συνολική αποτίμηση της γεύσης που αφήνει το διάβασμα του βιβλίου, η οποία ωστόσο διατηρείται σε ψηλά επίπεδα.

Ένα βιβλίο που μπορεί να γίνει μια πολύ καλή αλλά και ουσιαστική παρέα, από έναν Έλληνα συγγραφέα που αποτελεί μια ιδιαίτερα χαρισματική περίπτωση και, απ’ ό,τι δείχνουν οι πωλήσεις κάποιων βιβλίων του, έχει δημιουργήσει ένα δικό του κοινό, χωρίς διαφημιστική προβολή μάλιστα!

Σαν υστερόγραφο θα ήθελα να τονίσω για την έκδοση πως η μη ύπαρξη αστερίσκου στις ιδιαίτερες λέξεις και η έλλειψη ξεχωριστής αναφοράς (αναφέρεται απλά στο τέλος των περιεχομένων) στο Γλωσσάρι στις τελευταίες σελίδες, αποτελεί σοβαρή παράληψη.  

Γιώργος Πιπερόπουλος