Το μυστικό ποτάμι

Η Κέιτ Γκρένβιλ γεννήθηκε στην Αυστραλία, στο Σίδνεϊ. «Το Μυστικό ποτάμι» είναι το έβδομο μυθιστόρημά της και βρέθηκε στην τελική εξάδα του βραβείου Μπούκερ το 2006, ενώ ένα προηγούμενο μυθιστόρημά της, «Η ιδέα της τελειότητας», κέρδισε το βραβείο Όραντζ.

Σε αυτό το μυθιστόρημα παρακολουθούμε τη ζωή του Γουίλιαμ Θόρνχιλ που γεννήθηκε στο Λονδίνο στα τέλη του 18ου αιώνα, σε μια πάμπτωχη οικογένεια. Πείνα, βρομιά και εξευτελιστικές συνθήκες δίπλα στο ποτάμι, τον Τάμεση. Παιδιά πεθαίνουν από πείνα και αρρώστιες, κλέφτες καταδικάζονται σε θάνατο για μικροκλοπές απελπισίας στον αγώνα για το καθημερινό φαγητό, η εξουσία των αρχόντων και των πλουσίων της αυτοκρατορίας σε όλο το ….μεγαλείο της. Ο γάμος του με την κόρη του αφεντικού του, με την οποία αγαπιόντουσαν από μικρά παιδιά και ο προβιβασμός του σε “ελεύθερο” τον ανεβάζει σε μια πιο πάνω κοινωνική κατηγορία -μικρότερης αθλιότητας-, από την οποία όμως πέφτει ακόμα πιο χαμηλά κι απ’ όπου ξεκίνησε, αφού αμέσως μετά την πτώση του και την κατρακύλα που ακολούθησε σε γνώριμες ατραπούς, καταδικάζεται σε θάνατο λόγω κλοπής.

Η σωτηρία της ζωής του τού επιβάλλει να μεταβεί σαν άποικος στην Αυστραλία που είναι μια απέραντη ήπειρος και κατοικείται από άγριους και απολίτιστους μαύρους. Μαζί του η γυναίκα του και τα παιδιά που συνεχίζει να γεννοβολά. Ένας νέος τόπος, μια νέα αρχή, θάρρος και σκληρή δουλειά, η απελευθέρωση για τον ίδιο, για δεύτερη φορά στη ζωή του. Μια καινούργια ανέλιξη, αρχικά οικονομική και όπως ήταν φυσικό και κοινωνική, χαράζει νέους δρόμους γι’ αυτόν. Και βέβαια, αφού γίνεται ο «κύριος Θόρνχιλ» πια, πρέπει πρώτα αυτός να ξεχάσει πώς πείναγε, πώς του φερόντουσαν και τι σήμαινε να μην σε υπολογίζουν σαν άνθρωπο. Η ανάμνηση μιας ζωής που σβήνει σταδιακά, μαζί με τις ταλαιπωρίες, και τις όποιες αξίες είχαν επιζήσει.

Η γλώσσα της Γκρένβιλ είναι αναλυτικά περιγραφική και καταφέρνει, με τις πετυχημένες αναφορές στις μικρολεπτομέρειες της πόλης αλλά και της άγριας φύσης, να στήσει ένα ολοζώντανο σκηνικό που παίζει μεγάλο ρόλο στην καλύτερη κατανόηση όσων συμβαίνουν από τους ανθρώπους. Και το κάνει καλά τόσο στην Αγγλία όσο και στο μακρινό και άγνωστο τόπο, όπου έφτιαχναν μια νέα κοινωνία οι καταδικασμένοι από τα δικαστήρια, όχι απαραίτητα όμως και πραγματικοί κακοποιοί όλοι τους.

Και αν καταφέρνει να ζωγραφίζει άξια τα σκηνικά του διπλού χορού του Θόρνχιλ, δυο φορές άξια καταφέρνει να δείξει το πώς οι άνθρωποι ξεχνάνε ρίζες, αξίες και πιστεύω, όταν αλλάζουν πλευρά και ρόλο στο ποτάμι, που καθόλου τυχαία κυριαρχεί στην ιστορία της συγγραφέως στη μακρινή Αυστραλία, όπως ακριβώς κυριαρχούσε και στο Λονδίνο, στην πριν τη μετανάστευση ζωή του. Ποτάμι πριν, ποτάμι και μετά, μα στο μετά ο Θόρνχιλ, το παλιό χαμίνι και ο κλεφτράκος των δρόμων, σαν γνήσιος και εξουσιοδοτημένος από το βασιλιά εκπρόσωπος του πολιτισμού πια, αγωνιζόμενος για όσα πάντα ζήλευε και ξεχνώντας τι έπινε το αίμα της οικογένειάς του χρόνια πίσω, συμμετέχει σε ένα ακόμα αγγλοσαξωνικό αποτροπιαστικό γενεαλογικό δολοφονικό κατόρθωμα ενάντια στους Αβορίγινες – το άλλο στις Η.Π.Α. με τους ερυθρόδερμους – που ενώ ανεβάζει τάχιστα στις κοινωνικές τάξεις τους μετέχοντες, κατεβάζει  ακόμα πιο γρήγορα στα βάραθρα τις ανθρωπιστικές αξίες τους.  

Γιώργος Πιπερόπουλος