Τα Δαιμόνια

Κατά τον δαίμονα εαυτού 

Δεν θα σας διαλέξει ο δαίμων, εσείς θα διαλέξετε τον δαίμονά σας. Πλάτων, ”Πολιτεία”

”Τα Δαιμόνια” του πρωτοεμφανιζόμενου Καναδού συγγραφέα Άντριου Ντέιβιντσον έχουν υλική υπόσταση, φτιαγμένα από σκληρή, γκρίζα πέτρα. Πρόκειται για τα γνωστά αγάλματα gargoyles που κοσμούν τις γοτθικές εκκλησίες στις ευρωπαϊκές πόλεις ακολουθώντας μια πολύ αρχαιότερη του χριστιανισμού παράδοση, στην οποία οι δαίμονες ήταν οι ενδιάμεσοι μεταξύ θεών και ανθρώπων. Το γιατί ο συγγραφέας τα επέλεξε όχι μόνο ως τίτλο του βιβλίου, αλλά και για να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του μυθιστορήματος το διαπιστώνουμε καθώς ξεδιπλώνεται η αφήγηση του ανώνυμου πρωταγωνιστή της παράξενης ιστορίας.

Καθηλωμένος στο κρεβάτι του νοσοκομείου έπειτα από σοβαρό τροχαίο ατύχημα, παραμορφωμένος από τα εγκαύματα και με αρκετά μέλη του ακρωτηριασμένα (ανάμεσά τους και τα γεννητικά του όργανα), ο αφηγητής περιμένει μόνο τη στιγμή που θα ανακτήσει τις δυνάμεις του επαρκώς ώστε να μπορέσει ν’ αυτοκτονήσει. Μέχρι τότε, αναπολεί το παρελθόν – ορφανός από γονείς, μεγαλωμένους από τους ναρκομανείς θείους του, ναρκομανής αργότερα κι ο ίδιος. Μοναδικό του εφόδιο η ομορφιά του κορμιού του, που τη χρησιμοποιούσε για να βγάζει χρήματα ως ηθοποιός σε ταινίες πορνό. Και τώρα που η φωτιά κατέστρεψε τόσο την ομορφιά όσο και τον ανδρισμό του, δεν του έχει απομείνει τίποτα παρά η ελπίδα του θανάτου.

Και τότε εισβάλλει στη ζωή του η Μαριάνε Ένγκελ που νοσηλεύεται στην ψυχιατρική πτέρυγα ως σχιζοφρενής. Είναι γλύπτρια πέτρινων δαιμόνων και αποφασισμένη όχι μόνο να τον βοηθήσει να αναρρώσει, αλλά και να τον πείσει ότι υπήρξαν ζευγάρι σε μια προηγούμενη ζωή στη μεσαιωνική Γερμανία. Του διηγείται σταδιακά την ιστορία τους, καθώς και άλλες ιστορίες ερωτευμένων σε διαφορετικές εποχές και τόπους, από την Ισλανδία των Βίκινγκς έως τη βικτοριανή Αγγλία, ενώ παράλληλα του διαβάζει την ”Κόλαση” του Δάντη. Όταν τελικά παίρνουν και οι δύο εξιτήριο, ξεκινούν μια ιδιόρρυθμη συγκατοίκηση στο σπίτι της Μαριάνε: ο έρωτας ξαναγεννιέται μεταξύ τους, χωρίς όμως να μπορεί να εκφραστεί σαρκικά, ενώ εκείνος την παρακολουθεί απελπισμένος να χάνεται όλο και πιο βαθιά στην αγωνιώδη της προσπάθεια να ολοκληρώσει έναν συγκεκριμένο αριθμό δαιμόνων όσο πιο γρήγορα γίνεται, γιατί πιστεύει ότι θα πεθάνει σύντομα. Ο επίλογος της ιστορίας θα απαντήσει στο ερώτημα αν όλα όσα η Μαριάνε του αφηγήθηκε συνέβησαν πράγματι σε μια άλλη εποχή ή ήταν δημιουργήματα της ψυχικής διαταραχής της.

”Τα Δαιμόνια” είναι ένα βιβλίο που δεν εντάσσεται σε συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος: συνδυάζει δημιουργικά το ιστορικό μυθιστόρημα με τη λογοτεχνία του φανταστικού, καθώς και με κλασικά στοιχεία του γοτθικού μυθιστορήματος, όπως η παραμορφωμένη εμφάνιση του ήρωα που προκαλεί απέχθεια και παραπέμπει στον Φρανκεστάιν της Μαίρη Σέλλεϋ. Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι ευρύτερο από όλα τα παραπάνω και κατά κάποιο τρόπο μοναδικό. Ταυτόχρονα, ο συγγραφέας χειρίζεται το κείμενο ως όχημα για να ταξιδέψει τον αναγνώστη στο χώρο και στο χρόνο, με δύο βασικές ιστορίες που απέχουν αιώνες μεταξύ τους να εξελίσσονται παράλληλα και να τέμνονται από ακόμα περισσότερες, χρονολογικά διαφορετικές ιστορίες.

Το ήδη αρκετά φιλόδοξο αυτό εγχείρημα διευρύνεται ακόμα πιο πολύ, αντλώντας από την παράδοση του χριστιανικού μυστικισμού: η δύναμη της πνευματικής αγάπης, η βίωση του σωματικού μαρτυρίου ως μέσο εξαγνισμού της ψυχής και η πανταχού παρούσα στο κείμενο ”Κόλαση” του Δάντη – από την ακροστιχίδα των πρωτογραμμάτων κάθε κεφαλαίου έως το όραμα του ήρωα, που την ”επισκέπτεται” στη διάρκεια ενός στερητικού συνδρόμου μορφίνης (ένα από τα πιο δυνατά σημεία του βιβλίου).

Με βάση τα παραπάνω, θα περίμενε κανείς ότι τα ”Δαιμόνια” είναι ένα στριφνό κείμενο που θα δυσκολέψει τον αναγνώστη – αλλά δεν είναι. Ο Ντέιβιντσον δημιουργεί με τη στέρεα γραφή του, μπολιασμένη με χιούμορ και έξυπνα ”παιχνίδια” εσωτερικού διαλόγου με τον αναγνώστη, ένα δυνατό μυθιστόρημα που σε κλείνει στις σελίδες του και σε κρατάει γοητευμένο ως το τέλος. Η γλώσσα του κειμένου, πλούσια σε εικόνες και περιγραφές, ακόμα κι όταν γίνεται υπερβολική -ειδικά στις παρομοιώσεις-, κατορθώνει να δαμάσει τα ετερόκλητα στοιχεία του βιβλίου (από τις ανατριχιαστικές περιγραφές εγκαυμάτων έως τα συναισθήματα ενός αξιαγάπητου σκύλου με το ελληνικό όνομα …Μπουγάτσα) και να τα συνθέσει αρμονικά στην πλοκή, ώστε τίποτα να μην φαίνεται παράταιρο. Αυτή η ιδιαιτερότητα  της γλώσσας διασώζεται ακέραια από την καλή μετάφραση.

Το βιβλίο έχει ήδη γίνει best-seller στο εξωτερικό, αν και απευθύνεται στο είδος του αναγνώστη που όχι μόνο αγαπά τις παράξενες ιστορίες, αλλά και είναι διατεθειμένος να ψάξει κάτω από τα στρογγυλέματα και τις όποιες συμβάσεις της πλοκής. ”Τα Δαιμόνια” πρέπει να διαβαστούν ως μια αλληγορία καθόδου στην προσωπική κόλαση που ο καθένας κρύβει στην ψυχή του – εκεί όπου κατοικούν οι αληθινοί δαίμονες, έχοντας το δικό τους σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ατόμου, ακόμα κι αν αυτή περνάει μέσα από τις φλόγες. Γιατί αυτό που το βιβλίο τελικά προτείνει είναι ”αν βρεθείς στην κόλαση, απλά προχώρα…”.

Αγγέλα Γαβρίλη