Λαική Σοφία

Έκφραση για να επιβεβαιώσει ή να ενισχύσει την αλήθεια των λόγων μας ( για να γίνουμε πιστευτοί ) και προέρχεται από την επιστολή του Απ. Παύλου στους Ρωμαίους ” μάρτυς γαρ μου εστίν ο θεός “.

Νταής είναι τούρκικη λέξη και σημαίνει τον παλικαρά , τον αντρείο . Νταήδες , μέχρι τις αρχές του ΙΘ’ αιώνα , ονομαζόταν οι γενίτσαροι της Σερβίας , που ήταν οι πιο σκληροί από τους γενιτσαραίους . Το 1804 ξεσηκώθηκαν εναντίον …

Κατά λέξη: στο σημάδι/ στο αποτύπωμα των καρφιών. Ο «τύπος των ήλων» είναι το σημάδι από τα καρφιά (του σταυρικού μαρτυρίου), που ζήτησε να ψηλαφίσει ο «άπιστος» Θωμάς, προκειμένου να πιστέψει την ανάσταση του σταυρωμένου Ιησού. Πρόκειται για τη γνωστή …

“Είπατε βασιλεί τω χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά. Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν, ου μάντιδα δάφνιν, ου παγάν λαλέουσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ. ” Απόδοση στη Νέα Ελληνική: Να μεταφέρετε στο βασιλιά πως κατέπεσε ο καλοδουλεμένος ναός κι έμεινε άστεγος ο Φοίβος …

Το τζιβαέρι είναι πολύτιμος λίθος και μεταφορικά χρησιμοποιείται – κυρίως σε επιφωνηματικές φράσεις (τζιβαέρι μου!) – με την έννοια του θησαυρού. Η προέλευσή της είναι τουρκική.

“Αχαμνά μηριά κι αν σμίξουν δεν συγκαίγονται.”Στη λαϊκή γλώσσα σύγκαμμα, ή δερματίτις εξ επαφής, προκαλείται από τον ερεθισμό του δέρματος των μηρών εξ αιτίας της επαφής μεταξύ τους, του ιδρώτα, της ανάπτυξης μυκήτων κ.λπ. Λέγεται και παράτριμμα. Η παρατήρηση είναι …

Αυτή η φράση χρησιμοποιείται για τους καχέκτες . Αναφέρεται στο λεπτό κερί ή λιανοκέρι που όταν ανάψει λυώνει λίγο-λίγο και μειώνεται συνεχώς .

Αρχαία παροιμιώδης φράση: “εκ λύκου στόματος”. Σύμφωνα με το Λεξικό της Ελληνικής του Αθαν. Σακελλαρίου λέγεται επί των ανελπίστως τι λαμβανόντων. Πολλά έθιμα του ελληνικού χώρου βασίζονται στην αντίληψη ότι το στόμα του λύκου συμβολίζει το μέγιστο κίνδυνο από τον …

Σημασία: προαισθάνομαι τι πρόκειται να συμβεί. Η φράση προέρχεται από την αρχαία τελετουργική συνήθεια, κατά την οποία οι ιέρειες των μαντείων βουτούσαν τα δάχτυλά τους σ’ ένα υγρό με βάση το δαφνέλαιο, τις αναθυμιάσεις του οποίου εισέπνεαν καθώς τα έφερναν …

“Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος”. Στερεότυπη φράση που δηλώνει αδυναμία να πάρει κανείς κάτι (κυρίως χρήματα) από κάποιον που δεν έχει. Προέρχεται από τους Νεκρικούς Διαλόγους του Λουκιανού. Συγκεκριμένα, πρόκειται για την απάντηση που έδωσε ο Μένιππος στον …

” Caveant consules ” . Η φράση συμπληρώνεται ως εξής: ne quid respublica capiat. Κατά λέξη μετάφραση από τη λατινική: ας προσέξουν οι ύπατοι, για να μην κινδυνεύσει η δημοκρατία. Η φράση λεγόταν από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, που καλούσε τους …

“Το ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο “. Τη νεοελληνική παροιμία, που λέγεται σε περιπτώσεις συνεργασίας, ερμηνεύει ο Μ.Μερακλής: με την αλληλοβοήθεια εξυπηρετούνται οι άνθρωποι μεταξύ τους. Αντίστοιχο της περίφημης ρήσης του Μενάνδρου: “χείρ χείρα νίπτει”.

Ψωμίζω είναι το ρήμα για τη φιλοξενία και τη σίτιση, ψωμοζύτης είναι ο επαίτης. Για ένα κομμάτι ψωμί εκποιεί κάποιος περιουσιακά στοιχεία όταν είναι σε μεγάλη ανάγκη. Το ψωμί ταυτίζεται τελικά με την ίδια τη ζωή. Γι αυτό και λέγονται …

Το κρέας είναι μία ακόμα απαραίτητη τροφή. Στην παραδοσιακή διατροφή δεν ήταν συνηθισμένο φαγητό. Κρέας έτρωγαν σε συγκεκριμένες εορταστικές μέρες του χρόνου κι επιπλέον, κατά προτίμηση βραστό, αν ήταν άρρωστοι. Ειδικά το κόκκινο κρέας ήταν γνωστό ότι συμβάλει στην αιμοποίηση, …

Η σημασία της όρεξης, αλλά και της επίδρασης σ’αυτή διαφόρων ψυχολογικών συντελεστών αναγνωρίζεται στις λαϊκές παροιμίες, που υποστηρίζουν ότι η όρεξη είναι σημαντικότερη από το ίδιο το φαγητό: “Κάλλιο καλή όρεξη παρά καλό φαΐ “.

“Όπου μπαίνει ο ήλιος δεν μπαίνει ο γιατρός”. Δεν είναι τυχαίο, πέρα από τις συμβολικές προεκτάσεις, πως ο Απόλλωνας της αρχαιοελληνικής μυθολογίας είναι (συν τοις άλλοις) θεός του ήλιου και θεός της υγείας. Σε χώρες με περιορισμένη ηλιοφάνεια υπήρχαν περισσότεροι …