Λαική Σοφία

“Αρχή άνδρα δείκνυσι” : Η εξουσία αποκαλύπτει τις δυνατότητες του ανθρώπου δείχνει τις ικανότητες και το χαρακτήρα του. Η φράση αποδίδεται στο Βίαντα, αρχαίο Έλληνα σοφό, παρόμοια άποψη εκφράζεται στην Αντιγόνη του Σοφοκλή. Σοφοκλή Αντιγόνη,62

“Αν δε βραχείς ως το λαιμό, δε θα φας ψάρι”. Η παροιμία προέρχεται από κάποιο μύθο, στον οποίο θα δινόταν ως συμβουλή σε ζώο που του αρέσουν τα ψάρια. Παρατηρεί ότι σε παραμύθια του κύκλου για την αλεπού αναφέρονται λύκος …

Αρχαιοπρεπής επιρρηματική φράση. Σημασία: με γροθιές και κλοτσιές. Πυξ: επίρρημα της αρχαίας ελληνικής (= με σφιγμένες τις γροθιές). Από την ίδια ρίζα, η πυγμή και ο πυγμάχος. Λαξ: επίρρημα της αρχαίας ελληνικής (= με την πτέρναν, με τον πόδα ωθών …

” Ώδινεν όρος και έτεκε μυν ” Η φράση προέρχεται από αρχαία ελληνική παροιμία: ώδινεν όρος, Ζευς δ’ εφοβείτο, το όρος έτεκε μυν, δηλ. έπιασαν οι πόνοι του τοκετού το βουνό κι ο Δίας φοβόταν, αυτό όμως γέννησε τελικά ποντικό… …

“Ελντοράντο” : Η μυθική χρυσοφόρος γη, που γοητεύει και παρασύρει στην αναζήτηση μιας χίμαιρας, κάθε τόπος (ή μέσο) που προσπορίζει κέρδος. Η ιστορία του Ελντοράντο και των ανθρώπων – Ισπανών, Γερμανών και ‘Aγγλων – που μέχρι τα τέλη του 19ου …

Πιθανότατα φράση του Ρωμαίου ποιητή Ιουβενάλη (Juvenalis), που καυτηρίαζε τον ακόλαστο βίο και την παρακμή των Ρωμαίων της εποχής του καθώς και την ασυδοσία των κυβερνώντων, που προσέφεραν στο λαό δωρεάν θεάματα μαζικής κατανάλωσης και χαμηλής ποιότητας, με τα οποία …

Ο άνεμος και τι (δεν) μπορείς να κάνεις μ’ αυτόν έχει χρησιμοποιηθεί από τους αρχαίους σε παροιμιώδεις φράσεις σχετικές με τη ματαιοπονία: άνεμον διώκεις; = προσπαθείς να πιάσεις τον άνεμο τρέχοντας πίσω του; ανέμω διαλέγης; = μιλάς με τον άνεμο; …

“Graeca sunt, non leguntur ” = είναι ελληνικά, δε διαβάζονται! Λατινική παροιμιακή φράση. Αξίωμα που γεννήθηκε στο μεσαίωνα, όταν τα (αρχαία) ελληνικά δεν μπορούσαν να τα διαβάσουν και να τα καταλάβουν ούτε οι (λατινομαθείς) λόγιοι της εποχής. Λέγεται – με …

Μία δεύτερη εκδοχή είναι : Στα Βυζαντινά χρόνια, εκείνος που πήγαινε να λουσθεί στα γνωστά ατμόλουτρα, τα «χαμάμ» όπως τα λένε τούρκικα, δεν έμπαινε αμέσως στον πολύ θερμό χώρο, ούτε πάλι έβγαινε αμέσως στην ύπαιθρο. Κατά παλιά ρωμαϊκή παράδοση περνούσε …

Σε μια κοινωνία με τόσο ελαστικές αρχές, όπως ήταν το Βυζάντιο, τα μικτά λουτρά -όχι στη θάλασσα αλλά στις πισίνες- ήταν κάτι το πολύ συνηθισμένο. Δεν έχει παρά να διαβάσει κανείς τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, που σαν σεβαστός ιεράρχης διαμαρτύρεται …

Στην αρχαιότητα, υπήρχαν πολλές γυναίκες, που κατέβαζαν ολόκληρους τόνους κρασιού. Αυτές, μάλιστα, ανακάτευαν το πιοτό τους με μια ειδική σκόνη, που έκανε το κρασί να γίνεται πιο τσουχτερό. Απ’ αυτό βγήκε και η φράση «τα τσούξαμε».

“Μπεκρής βασιλιάς, φονιάς των φίλων του”. Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο γιος του Φίλιππου, μπορεί να θεωρηθεί ως ο μεγαλύτερος μπεκρής από τους βασιλιάδες. Πολλές φορές, κάτω από την επίδραση του κρασιού, κοιμήθηκε δυο μέρες συνέχεια. Είναι γνωστό ακόμη, ότι πάνω …

“Αυτός δεν είναι άνθρωπος, αλλά σφουγγάρι”. Κάποτε έφτασε στ’ αφτιά του Δημοσθένη η φήμη ότι ο βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν μανιώδης “οινοπότης” κι ότι καυχιόταν δημόσια γι’ αυτό. Ο Δημοσθένης είπε τότε, χαμογελώντας: Αυτό δεν είναι προτέρημα βασιλιά, αλλά προτέρημα… …

Τη φράση “χαιρέτα μου τον πλάτανο”, τη λέμε συνήθως, όταν θέλουμε να ειρωνευτούμε κάποιον που μοιράζει απραγματοποίητες υποσχέσεις. Ο ξενιτεμένος από την πατρίδα, πάντα θυμάται με πόνο το γερο – Πλάτανο της πλατείας του χωριού του κι όποιον πατριώτη του …

“Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο “. Την λίμνη των Ιωαννίνων ανέκαθεν τη δούλευαν οι ψαράδες της περιοχής για τα νόστιμα ψάρια της. (Σήμερα τα πιο πολλά χρήματα τους τα δίνουν οι βάτραχοι της λίμνης, γιατί τους εξάγουν στο εξωτερικό). …

Είναι κι αυτό απομεινάρι των «Προλήψεων και των Δεισιδαιμονιών» του λαού μας. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η νοικοκυρά σηκωνόταν, και σε μερικά μέρη συνεχίζεται το έθιμο, και έπαιρνε από την αυλή μια πέτρα, που την έβαζε στο τζάκι. Μετά πήγαινε …