Λεξικό – Γλωσσάρια

Εκκλησιαστική ευχή που διαβάζεται στους θεωρούμενους ως ματιασμένους .

Κατσούνα
Σημαίνει Μπαστούνι .
Χαχαλοβεργα
Σημαίνει Μπαστούνι που έχει το σήμα (ν) από εκεί που το κρατάμε .
Μαγατζές
Σημαίνει αποθήκη με τρόφιμα .
Τα εχνοι
Σημαίνει τα ζώα
Χειμαδιό
Σημαίνει εκεί που είναι τα ζώα
Μητάτο
Σημαίνει τυροκομείο
Κρυγιονο
Σημαίνει κρυώνω

Τακτοποιώ, συγυρίζω, καθαρίζω το σπίτι

Από το ρήμα συν+βάλλω = βάζω μαζί, βάζω πλάι-πλάι .
“Σύμβολα” στην αρχαιότητα ονομαζόταν πινακίδια τα οποία οι φίλοι (επρόκειτο για φιλίες που είχαν δημιουργηθεί μετά από φιλοξενία) έσπαζαν στα δύο και το μισό τους κρατούσε ο καθένας, έτσι ώστε την επόμενη φορά που θα τύχαινε να συναντηθούν να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλο τοποθετώντας τα δύο κομμάτια πλάι-πλάι . Κάτι σαν τις μισές καρδιές-μενταγιόν που μοιράζονται σήμερα οι ερωτευμένοι …

κουργιάλι το καθαρό, το λαμπέρο, π.χ . εκκαθάρισα το μεγάλο πιθάρι και εκαμά το κουργιάλι .

μαντζαρία η ώρα του φαγητού

ξεφουκαρώνω – εξορμώ, βγάζω κάτι από τη θέση του .

H ποδιά για την κουζίνα που φοράνε οι νοικοκυρές ..

Κουτάβι , ο μικρός σκύλος .

προχωρώ, περπατάω, οδηγώ
π.χ . “λάλιε τα οζά”
Εξ’ού και η γνωστή παροιμία ” Τρεις λαλούν και δυο χορεύουν”, η οποία προέρχεται από το χορευτικό ιδίωμα της περιοχής Κισσάμου Χανίων, όπου οι δύο πρώτοι που κρατούν στο χορό χορεύουν, ενώ οι υπόλοιποι απλά περπατάνε .

το χαλάζι
“Να’ρχεται μπόρα δυνατή
να ρίχνει κουκοσάλι
και ξεπαπούτσωτη να’ρθείς
στην εδική μου αγκάλη . “

κεφαλομάντηλο μαύρο με κρόσσια όμοια με δάκρυα, που δείχνουν τον πόνο και τη στεναχώρια . Αν και θεωρείται τούρκικο απομεινάρι, η λέξη σαρίκι προέρχεται από το λατινικό Καισαρίκιον, το οποίο ήταν το επικάλυμμα του κεφαλιού του Καίσαρα, που δήλωνε το βαθμό εξουσίας .

ΓΙΑΝΤΑ = ΓΙΑΤΙ

Το μπρίκι για τον καφέ
(π.χ . Βαλε τον τζιζβέ στη φωτιά)

Το μπλέξιμο – φασαρία
π.χ . Πολύ τραβάγια κάνετε μωρέ κοπέλια
Γύρευε τη δουλειά σου μη μπλέκεις με τραβάγιες

Μικρό στρογγυλό αρτίδιο μοναστηριακής κατασκευής, που δίδεται στους επισκέπτες ή στους μοναχούς .