Λαική Σοφία

Όταν θέλουμε να ειρωνευτούμε τους Τούρκους για διάφορες αδυναμίες τους , συνηθίζουμε τη φράση : ” Μάλτα γιοκ ” , που θα πει στα Τούρκικα Μάλτα δεν υπάρχει . Η φράση αυτή που κατάντησε διεθνής , βγήκε από την εποχή …

Λέγεται πως μαμούρα ήταν η βοηθός της μαμής – μαίας , η οποία έκανε τις δευτερεύουσες δουλειές κατά τη γέννα. Μαμμόθρεφτο , λοιπόν , ή μαμούθρεφτο ήταν το καλομαθημένο παιδί , που μεγάλωσε με την έγνοια τόσων υπηρετριών κι έτσι …

Αρχαία παροιμιώδης φράση: “εκ λύκου στόματος”. Σύμφωνα με το Λεξικό της Ελληνικής του Αθαν. Σακελλαρίου λέγεται επί των ανελπίστως τι λαμβανόντων. Πολλά έθιμα του ελληνικού χώρου βασίζονται στην αντίληψη ότι το στόμα του λύκου συμβολίζει το μέγιστο κίνδυνο από τον …

Σημασία: προαισθάνομαι τι πρόκειται να συμβεί. Η φράση προέρχεται από την αρχαία τελετουργική συνήθεια, κατά την οποία οι ιέρειες των μαντείων βουτούσαν τα δάχτυλά τους σ’ ένα υγρό με βάση το δαφνέλαιο, τις αναθυμιάσεις του οποίου εισέπνεαν καθώς τα έφερναν …

“Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος”. Στερεότυπη φράση που δηλώνει αδυναμία να πάρει κανείς κάτι (κυρίως χρήματα) από κάποιον που δεν έχει. Προέρχεται από τους Νεκρικούς Διαλόγους του Λουκιανού. Συγκεκριμένα, πρόκειται για την απάντηση που έδωσε ο Μένιππος στον …

” Caveant consules ” . Η φράση συμπληρώνεται ως εξής: ne quid respublica capiat. Κατά λέξη μετάφραση από τη λατινική: ας προσέξουν οι ύπατοι, για να μην κινδυνεύσει η δημοκρατία. Η φράση λεγόταν από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, που καλούσε τους …

“Το ‘να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο “. Τη νεοελληνική παροιμία, που λέγεται σε περιπτώσεις συνεργασίας, ερμηνεύει ο Μ.Μερακλής: με την αλληλοβοήθεια εξυπηρετούνται οι άνθρωποι μεταξύ τους. Αντίστοιχο της περίφημης ρήσης του Μενάνδρου: “χείρ χείρα νίπτει”.

Κατά λέξη: στο σημάδι/ στο αποτύπωμα των καρφιών. Ο «τύπος των ήλων» είναι το σημάδι από τα καρφιά (του σταυρικού μαρτυρίου), που ζήτησε να ψηλαφίσει ο «άπιστος» Θωμάς, προκειμένου να πιστέψει την ανάσταση του σταυρωμένου Ιησού. Πρόκειται για τη γνωστή …

“Είπατε βασιλεί τω χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά. Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν, ου μάντιδα δάφνιν, ου παγάν λαλέουσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ. ” Απόδοση στη Νέα Ελληνική: Να μεταφέρετε στο βασιλιά πως κατέπεσε ο καλοδουλεμένος ναός κι έμεινε άστεγος ο Φοίβος …

Το τζιβαέρι είναι πολύτιμος λίθος και μεταφορικά χρησιμοποιείται – κυρίως σε επιφωνηματικές φράσεις (τζιβαέρι μου!) – με την έννοια του θησαυρού. Η προέλευσή της είναι τουρκική.

“Αχαμνά μηριά κι αν σμίξουν δεν συγκαίγονται.”Στη λαϊκή γλώσσα σύγκαμμα, ή δερματίτις εξ επαφής, προκαλείται από τον ερεθισμό του δέρματος των μηρών εξ αιτίας της επαφής μεταξύ τους, του ιδρώτα, της ανάπτυξης μυκήτων κ.λπ. Λέγεται και παράτριμμα. Η παρατήρηση είναι …

Αυτή η φράση χρησιμοποιείται για τους καχέκτες . Αναφέρεται στο λεπτό κερί ή λιανοκέρι που όταν ανάψει λυώνει λίγο-λίγο και μειώνεται συνεχώς .

Η βρεφική θνησιμότητα ήταν πολύ γνωστή κατάσταση παλαιότερα, όπου από τα πολλά παιδιά μιας οικογένειας πολύ λίγα επιζούσαν. Για την περιγεννητική θνησιμότητα λεγόταν οι παροιμίες: “Απ’ την κοιλιά της μάνας του στης γης το μαύρο χώμα.”

Φαρμακευτική εξάρτηση από όπιο είναι από τα αρχαία χρόνια γνωστή στη λαϊκή ιατρική. Κατά μεταφορά από τους οπιοφάγους για τους ζαλισμένους και θολωμένους στο μυαλό ανθρώπους έλεγαν … “Δεν έσκασε τ’ αφιόνι “.

“Κρατά τη δραχμή στα δόντια” , η φράση είναι προέκταση των αρχαιοελληνικών αντιλήψεων για την αμοιβή του βαρκάρη που μεταφέρει στον κάτω κόσμο.

Ψωμίζω είναι το ρήμα για τη φιλοξενία και τη σίτιση, ψωμοζύτης είναι ο επαίτης. Για ένα κομμάτι ψωμί εκποιεί κάποιος περιουσιακά στοιχεία όταν είναι σε μεγάλη ανάγκη. Το ψωμί ταυτίζεται τελικά με την ίδια τη ζωή. Γι αυτό και λέγονται …