asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενοΚάποια ονόματα που προέρχονται από την αρχαία ελληνική, σχηματίζουν την ονομαστική με -ω- και τη γενική (αλλά και αιτιατική) άλλοτε με -ο- και άλλοτε με -ω-, δηλαδή:
| διπλόθεμο | μονόθεμο |
|---|---|---|
ονομ. | Αγαμέμνων (ή Αγαμέμνονας) | Πλάτων (ή Πλάτωνας) |
γεν. | Αγαμέμνονος (ή Αγαμέμνονα) | Πλάτωνος (ή Πλάτωνα) |
αιτ. | Αγαμέμνονα | Πλάτωνα |
κλητ. | Αγαμέμνων (ή Αγαμέμνονα) | Πλάτων (ή Πλάτωνα) |
Τα ονόματα αυτά σχηματίζουν κατά κάποιον τρόπο διπλούς τύπους, ανάλογα με το ύφος του λόγου: οι τύποι ονομαστικής σε –ων ακολουθούν την αρχαία κλίση και παραπέμπουν σε αρχαία ονόματα, ενώ για ονόματα που συναντάμε στην καθημερινή γλώσσα στη νέα ελληνική χρησιμοποιούμε κυρίως τους τύπους ονομαστικής σε -ονας.
Παρατηρούμε ότι τα ονόματα εμφανίζουν ή δύο θέματα (με -ω- και -ο-), γι’ αυτό και καλούνται διπλόθεμα, ή ένα θέμα (με -ω-), π.χ. Απόλλων, -ωνος και Απόλλωνας, -α, Σόλων, -ωνος και Σόλωνας, -α. Για να προλάβω την ερώτηση «Και πώς θα ξεχωρίσουμε πώς κλίνεται κάποιο όνομα, ως μονόθεμο ή διπλόθεμο;», η απάντηση είναι πως δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε κάποιον κανόνα, παρά μόνο με τη χρήση, όπως δηλαδή μας «φαίνεται» καλύτερα (συνήθως αναγνωρίζουμε την ορθογραφία με την οποία έχουμε ξαναδεί μια λέξη) ή ανατρέχοντας σε κάποια αξιόπιστη γραμματική ή λεξικό.
Διευκρίνιση: Στην περίπτωση που υπάρχουν διπλοί τύποι (αρχαίας και νεοελληνικής κλίσης), θα πρέπει να προσέχουμε για να τους χρησιμοποιούμε ομοιόμορφα, δηλαδή αν χρησιμοποιήσουμε την ονομαστική Αγαμέμνων, καλό θα είναι να χρησιμοποιήσουμε και τη γενική Αγαμέμνονος, ενώ αντίστοιχα αν χρησιμοποιήσουμε την ονομαστική Αγαμέμνονας, η σωστή γενική θα είναι Αγαμέμνονα. Κατά συνέπεια, για σύγχρονα ονόματα ας χρησιμοποιούμε τους δεύτερους τύπους, π.χ. για ένα φίλο μας που ονομάζεται Κρίτωνας ας πούμε: «Ο Κρίτωνας θα έρθει το απόγευμα» και όχι «ο Κρίτων». Φυσικά και πάλι τα πάντα είναι θέμα ύφους και προσωπικών επιλογών από τη στιγμή που στη νέα ελληνική λειτουργούν εξίσου και οι δύο τύποι.
Ερώτηση: Αρίων, -ονος ή Αρίων, -ωνος;
Απάντηση; Ασαφής! Η βιβλιογραφική αναζήτηση απέδωσε και τους δύο τύπους (και με -ω- και -ο-), με μεγαλύτερη συχνότητα τον τύπο με -ω-, η δε λεξικογραφική ( Liddell & Scott) δεν απέδωσε καρπούς, παρά μόνο το ανάλογο Ίων, -ωνος.
Καθώς δε φιλοδοξώ να υποδείξω κανόνες για τη γλώσσα εφόσον δεν μπορώ να τους διασταυρώσω, προσωπικά θα προτιμήσω τους τύπους με -ω- (Αρίων, Αρίωνος και Αρίωνα, θα θεωρήσω δηλαδή το ουσιαστικό μονόθεμο), χωρίς να χαρακτηρίσω ωστόσο λάθος τους άλλους. Για άλλη μια φορά επαληθεύεται ότι στη γλώσσα το σωστό και το λάθος το καθορίζουν η χρήση και τα κατάλληλα βοηθήματα (γραμματική, συντακτικό, λεξικό), τα οποία σαφώς και μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο των χρόνων.
