asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενο
Υπάρχουν γλωσσικές κανονικότητες που παραμένουν αφανείς. Μια τέτοια σε σχέση με την ενότητα ‘γλώσσα-αυτοκίνητο’ αποτελεί η επιλογή του άρθρου που συνοδεύει τις μάρκες συμβατικών αυτοκινήτων (δεν αναφερόμαστε, δηλαδή, σε τζιπ ή σε Station Wagon).
Πιο συγκεκριμένα, αν προσέξει κανείς τις σχετικές γλωσσικές χρήσεις, δηλαδή τί γένους άρθρο προηγείται της κάθε μάρκας αυτοκινήτου, μπορεί να παρατηρήσει μια διχοτόμηση (όχι βέβαια πάντα σαφή: αποκλείουσα δηλαδή, ή το ένα ή το άλλο) σε ουδέτερο και σε θηλυκό γένος, που μάλλον δείχνει να μην είναι αυθαίρετη, αλλά περισσότερο να παρακολουθεί τις αντιλήψεις των ομιλητών περί ιδιοτήτων ενός οχήματος όπως είναι το μέγεθος, το πολυτελές του ή το κύρος της αντίστοιχης μάρκας. Έτσι, λέμε για παράδειγμα “είδα ΜΙΑ Mercedes” ή “όλα τα μοντέλα ΤΗΣ Porsche συγκινούν”, αλλά από την άλλη “ΤΟ SMARΤ (είναι τόσο μικρό που) μπορείς να το παρκάρεις παντού” ή “οδηγεί ΝΑ IBIZA”.
Σ’ αυτά τα πλαίσια, και στην κατεύθυνση της αναζήτησης εξηγήσεων για την ύπαρξη της συζητούμενης διχοτόμησης σε θηλυκό και ουδέτερο άρθρο, αν πρόκειται να προβούμε σε γενικεύσεις με αναφορά σε αναγκαίες και επαρκείς (ικανές, αλλιώς) συνθήκες κατονομασίας (με την αυστηρότητα που απαιτούν οι συγκεκριμένοι όροι), ως προς την ιδιότητα ‘μέγεθος αυτοκινήτου’, αποτελεί, μάλλον, αναγκαία συνθήκη για την πρόταξη του θηλυκού άρθρου, να πρόκειται για μεγάλο (σε κυβισμό ή διαστάσεις) -πάντως σίγουρα όχι για μικρό- αυτοκίνητο: δεν λέμε π.χ. “οδηγώ μια FIAT (UNO)”, “μια Huyndai Atos” ούτε ‘θα δεις μια SMART παρκαρισμένη’.
Δεν αποτελεί, ωστόσο, επαρκή συνθήκη για να προτάσσεται το θηλυκό άρθρο, να πρόκειται για μεγάλο σε διαστάσεις ή κυβισμό όχημα, γιατί π.χ. υπάρχουν μεγάλα σε μέγεθος / κυβισμό αυτοκίνητα που κατονομάζονται συνοδεία του ουδέτερου (λιγότερες φορές εναλλακτικά με θηλυκό), π.χ. SAAB, AUDI κ.ά.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, δηλαδή, διατηρείται το ουδέτερο, ακόμη και σε περιπτώσεις μεγάλου κυβισμού, αλλά μόνο σε μάρκα μη ανώτατου κύρους : και με τον όρο ‘ανώτατου κύρους’ τιτλοδοτούμε οχήματα μιας πολύ κλειστής κατηγορίας που απολαύουν στην κοινή συνείδηση πολύ υψηλού πρεστίζ, π.χ. MERCEDES, ΒMW, και ακόμη περισσότερο FERRARI, LAMBORGHINI, PORSCHE, JAGUAR, ASTON MARTIN,MASERATI.
Με τον συγκεκριμένο όρο μεταβαίνουμε σε μια άλλη ιδιότητα, στο πολυτελές του οχήματος (που συνδέεται ακριβώς με τη μάρκα του -απολαύουσα ή μη ανώτατου κύρους- πέρα από εσωτερικά ή εξωτερικά κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του αυτοκινήτου): δείχνει να αποτελεί (τουλάχιστον σε ‘εκδόσεις’ μεγάλου κυβισμού μιας εταιρείας) επαρκή συνθήκη για να προτάσσεται κυρίως το θηλυκό άρθρο το να πρόκειται για τόσο πολυτελές όχημα, που να ανήκει στην κατηγορία ανώτατου κύρους που αναφέραμε.
Δεν αποτελεί, όμως, ταυτόχρονα και αναγκαία συνθήκη για την πρόταξη του θηλυκού άρθρου το να ανήκει κάποιο αυτοκίνητο στη συγκεκριμένη κλειστή κατηγορία, γιατί π.χ. υπάρχουν οχήματα μάρκας κύρους αλλά όχι ανώτατου κύρους που κατονομάζονται ΚΑΙ / ή κυρίως συνοδεία θηλυκού άρθρου, π.χ. ‘οδηγεί μια LANCIA LYBRA’ ή ‘μια ALFA ROMEO 156′.
Δεν αποκλείεται στο τελευταίο παράδειγμα, ή σε άλλη παρόμοια περίπτωση, κατά την αρχική κατονομασία, κάποιος ή κάποιοι ομιλητές να έχουν σχηματίσει ατομικά ή διυποκειμενικά, πάντως όχι καθολικά, συσχετισμό τύπου ‘μεγάλου μεγέθους αυτοκίνητο-θηλυκό άρθρο’, και στη βάση του συγκεκριμένου συσχετισμού να προέταξαν ενός όχι ανώτατου κύρους αυτοκινήτου το θηλυκό άρθρο, κάτι το οποίο γενικεύτηκε για τη συγκεκριμένη μάρκα κατά σύμβαση μετά σε σύνολο ομιλητών, χωρίς όμως εν τέλει να υπακούει σε ύστερο καθολικό (:και για άλλες μάρκες) συσχετισμό.
Από τα παραπάνω, συνάγονται δύο συμπεράσματα:
α. αν πρόκειται για συμβατικά αυτοκίνητα που εντάσσονται σε μια κλειστή κατηγορία ανώτατου κύρους, στη μεγάλη πλειονότητα γλωσσικών χρήσεων (κατεξοχήν σε εκδόσεις μεγάλου κυβισμού) προτάσσεται της μάρκας το θηλυκό γένος.
Όχι όμως και το αντίστροφο: υπάρχουν κάποια οχήματα τα οποία δεν υπάγονται στην κατηγορία ανώτατου κύρους, με άρθρο θηλυκού γένους (έστω σε κάποιες πραγματώσεις ή χρήσεις της γλώσσας από τους ομιλητές).
β. Ένα επίσης είναι ακόμη σίγουρο: αν ένα αυτοκίνητο είναι (πολύ) μικρό ή κάθε άλλο παρά πολυτελές, προτάσσεται της μάρκας το ουδέτερο: γι αυτό και αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την πρόταξη του θηλυκού άρθρου να πρόκειται για αυτοκίνητο μεγάλων διαστάσεων.
Όσο αφορά, τέλος, τον συσχετισμό ‘μεγάλων διαστάσεων αυτοκίνητο-θηλυκό άρθρο’, δύο υπενθυμίσεις: από τη μια, Η λιμουζίνα, το πιο πρωτοτυπικό παράδειγμα μεγάλου / τεράστιου οχήματος (θηλυκό γένος) και από την άλλη το θηλυκό άρθρο που συνοδεύει τα μοντέλα της F-1 (Φόρμουλα 1), τα οποία στην κοινή συνείδηση τοποθετούνται πάνω από οποιοδήποτε άλλο συμβατικό αυτοκίνητο, από κάθε άποψη (π.χ. McLaren, Ferrari, Renault, Mercedes)
