asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενο
Ένα από τα πιο συνηθισμένα αλλά και επικίνδυνα πεδία στις γλωσσικές αναζητήσεις του καθενός μας αποτελεί η ετυμολογία (δηλαδή, η επιστημονική μελέτη της ιστορικής εξέλιξης της μορφής και της σημασίας των λέξεων, καθώς και της σχέσης ανάμεσα σε λέξεις της ίδιας καταγωγής από διαφορετικές γλώσσες).
Έτσι, για παράδειγμα, η λέξη βήμα προέρχεται ετυμολογικά από το ρήμα βαίνω (που σημαίνει ‘προχωρώ’).
Ή η λέξη νερόπροέρχεται από την παλιά φράση νεαρόν ύδωρ (φρέσκο νερό) μέσω ουσιαστικοποίησης του επιθ. νε(α)ρόν.
Η περίπτωση κατά την οποία παρατηρούνται εκτροπές από την ετυμολογική αλήθεια ονομάζεται παρετυμολογία ή λαϊκή ετυμολογία (folk etymology).
Πρόκειται για περιπτώσεις όπου γίνεται από κάποιον λανθασμένη σύνδεση ανάμεσα στη μορφή και τη σημασία της λέξης (κυρίως επιχειρείται να εξηγηθεί η μορφή της λέξης μέσα από τα δηλούμενα του αντικειμένου αναφοράς της).
Για παράδειγμα, παρετυμολογεί κάποιος, όταν προφέρει τη λέξη κομιπούτερ ως κουμπιούτερ, θεωρώντας τη δεύτερη μορφή ως σωστή, επειδή παρατηρεί ότι το μηχάνημα ‘ηλεκτρονικός υπολογιστής’ έχει κουμπιά.
Παρόμοιο σφάλμα παρατηρείται και όταν κάποιος προφέρει γιουβαρελάκια αντί του σωστού γιουβαρλάκια, επειδή παρατηρεί το σχήμα των κομματιών του συγκεκριμένου φαγητού, και το παραβάλλει με το σχήμα μικρών βαρελιών (κάτι σαν μινιατούρα).
Ακόμη πιο επικίνδυνα είναι τα πράγματα εκεί όπου σκόπιμα επιχειρείται να ετυμολογηθεί μια λέξη κατ’ ανάγκη με μέσα της ίδιας της γλώσσας της οποίας μέρος αποτελεί.
Και κάτι τέτοιο εμφανίζεται συχνά σε εθνοκεντρικές (στην περίπτωσή μας, ελληνοκεντρικές) θεωρήσεις της γλώσσας (πβ.την ετυμολόγηση από κάποιους της λέξης βασιλιάς (< αρχ. βασιλεύς) : βάσις – λεώς (ο βασιλιάς, δηλαδή, κατά τη συγκεκριμένη εκδοχή είναι η βάση του λαού). Η εν λόγω λέξη, ωστόσο, είναι κατά τους ειδικούς αβέβαιης ετυμολογίας.
Χρειάζεται, συνεπώς, μεγάλη προσοχή είτε όταν επιχειρούμε να ετυμολογήσουμε μια λέξη, είτε όταν παρακολουθούμε ετυμολογήσεις που κάνουν άλλοι, και οι οποίες εγκυμονούν κινδύνους
