Προσωπικές αντωνυμίες (τους, τις ή τες ;)

Γραμματική:

Κάποιος υποψιασμένος χρήστης της ελληνικής ίσως να έχει ήδη εντοπίσει μια σημαντική διαφορά : το “σ” στη φράση “στις γυναίκες” που δεν υπάρχει στην πρώτη περίπτωση. Από μόνο του σημαίνει πολλά. Για τους υπόλοιπους, λιγότερο υποψιασμένους, ας δούμε μερικά πράγματα για το αντικείμενο :

Τα ρήματα άλλοτε δεν έχουν αντικείμενο (αμετάβατα) και άλλοτε έχουν (μεταβατικά). Τα μεταβατικά χωρίζονται και αυτά σε δύο κατηγορίες :

Ρήματα :

– αμετάβατα (χωρίς αντικείμενο)

– μεταβατικά (με αντικείμενο) :

> μονόπτωτα (1 αντικείμενο)

> δίπτωτα (2 αντικείμενα, άμεσο και έμμεσο).

[Το άμεσο είναι αυτό που συμπληρώνει αρχικά το ρήμα, απαντά στο ερώτημα “τι ;” και είναι σε αιτιατική, ενώ το έμμεσο έρχεται να συμπληρώσει σε δεύτερη φάση το ρήμα, απαντώντας στο ερώτημα “σε ποιον ;” (σε γενική πτώση). Παρατηρούμε επομένως και την πρόθεση “σε”, που μαζί με το άρθρο μας δίνει τύπους στους, στις, στα κ.λπ.]

Στην περίπτωση που έχουμε μονόπτωτο ρήμα και πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε την προσωπική αντωνυμία “αυτός, αυτή, αυτό” (με αδύνατους τύπου “τος, τη, το”, όπως λέμε “να τος”) και συγκεκριμένα το θηλυκό γένος, οι αδύνατοι τύποι για την αιτιατική πληθυντικού είναι δύο: “τις” και “τες”. Το “τις” μπαίνει πριν από το ρήμα, το “τες” ύστερα από αυτό:

Π.χ. Τις βλέπω που περνούν εκεί κάτω. Αν τις δεις, χαιρέτα τες.

Αν όμως πρόκειται για δίπτωτο ρήμα, το έμμεσο αντικείμενο στον αδύνατο τύπο της αντωνυμίας “αυτός, αυτή, αυτό” (σε γενική πληθυντικού), έχει τον ίδιο τύπο και για τα τρία γένη: “τους”. Έτσι λέμε :

Π.χ. Δώσε τους το (τους: έμμεσο σε γενική, το: άμεσο σε αιτιατική)

Φώναξα τις κοπέλες και τους μίλησα αποχαιρετώντας τες. (παραδείγματα από τη γραμματική Τριανταφυλλίδη)

Συνοψίζοντας:

Η αρχική απορία πλέον ξεδιαλύνεται. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ένα μόνο αντικείμενο (στον αδύνατο τύπο της αιτιατικής), ενώ στη δεύτερη έχουμε δίπτωτο ρήμα: τους (έμμεσο αντικείμενο σε γενική) έδωσε χρήματα (άμεσο αντικείμενο σε γενική). Η ύπαρξη του “σ” (δηλαδή “σε”) στο εμπρόθετο “στις γυναίκες” φανερώνει ότι το αντικείμενο δεν είναι άμεσο (άρα σε αιτιατική), αλλά έμμεσο (άρα σε γενική).

Βιβλιογραφική παραπομπή: Μ. Τριανταφυλλίδης, Αχ. Τζάρτζανος κ.ά. (1941), Νεοελληνική γραμματική της δημοτικής, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, σσ. 286-288.