Το ρήμα διαπραγματεύομαι

Η στήλη ρωτήθηκε για τη σωστή χρήση του ρήματος διαπραγματεύομαι· το ερώτημα στράφηκε κυρίως γύρω από το αν το ρήμα έχει παθητική διάθεση (αν μπορούμε δηλαδή να πούμε «οι μετοχές που διαπραγματεύτηκαν σήμερα στο ΧΑΑ») ή αν είναι αποθετικό (αν δηλαδή τελειώνει σε –ομαι αλλά έχει ενεργητική διάθεση).

Το ρήμα σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη είναι και μεταβατικό αλλά και αμετάβατο αποθετικό.

Αμετάβατο αποθετικό: Ακολουθείται από την πρόθεση για και δεν έχει παθητική διάθεση. Π.χ. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να διαπραγματευτεί με τους τρομοκράτες για την απελευθέρωση των ομήρων. Αποθετικά είναι τα ρήματα που ανήκουν μεν στην παθητική φωνή, δηλαδή έχουν κατάληξη –ομαι, αλλά έχουν ενεργητική διάθεση, δηλαδή δηλώνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί, δε δέχεται μια ενέργεια. Στα γνωστότερα αποθετικά ρήματα ανήκουν τα δέχομαι, έρχομαι, εκμεταλλεύομαι, μεταχειρίζομαι, εργάζομαι.

Μεταβατικό: Π.χ. Οι εργαζόμενοι δε διαπραγματεύονται τα δικαιώματά τους.

Κατά συνέπεια, εφόσον το ρήμα είναι μεταβατικό, δηλαδή η ενέργειά του καταλήγει κάπου, μπορεί να είναι και παθητικής διάθεσης, δηλαδή τα δικαιώματα των εργαζομένων δε διαπραγματεύονται. Ενδεχομένως όμως, ο ομιλητής της ελληνικής να προτιμήσει μια εναλλακτική σύνταξη της τελευταίας πρότασης. Έτσι: Τα δικαιώματα των εργαζομένων είναι αδιαπραγμάτευτα ή μη διαπραγματεύσιμα (και οι δύο φράσεις σημαίνουν το ίδιο, καθώς το ρηματικό επίθετο αδιαπραγμάτευτος είναι το αντίθετο του επιθέτου διαπραγματεύσιμος, αυτός δηλαδή που μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης).

Τα ρηματικά επίθετα σε –τος σημαίνουν «αυτός που μπορεί να κάνει αυτό που λέει το ρήμα», δηλαδή τακτός, αυτός που μπορεί να ταχθεί, να μπει σε τάξη· προσποιητός, αυτός που μπορεί να προσποιηθεί· ξυστός, αυτός που μπορεί να ξυστεί, ενώ τα ρηματικά επίθετα σε –τεος σημαίνουν «αυτός που πρέπει να υποστεί ή να κάνει αυτό που λέει το ρήμα», δηλαδή διαιρετέος, αυτός που πρέπει να διαρεθεί· αφαιρετέος, αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί· κατακριτέος, αυτός που πρέπει να κατακριθεί· εξεταστέος, αυτός που πρέπει να εξεταστεί.