asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενο
Τα πολλά και διάφορα που ακούγονται και γράφονται
Σχεδόν όλα τα μέσα ενημέρωσης, ο επιστημονικός κόσμος, πρόσφατα μάλιστα και οι πολιτικοί σχεδόν όλων των κομμάτων, λένε, ότι πριν πάμε στις εκλογές ο ελληνικός λαός, δηλαδή το εκλογικό σώμα, πρέπει να είναι πολύ καλά ενημερωμένο όχι μόνον γύρω από την κατάσταση και από τα πραγματικά δημοσιονομικά, οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα της Ελλάδας σήμερα, αλλά και γύρω από τα πεπραγμένα των πολιτικών μας.
Μία όσο το δυνατό αντικειμενική ενημέρωση ίσως βοηθήσει να γίνει αντιληπτό, ποια θα είναι στο εγγύς και απώτερο μέλλον η οικονομική και κοινωνική κατάσταση όχι μόνον του ελληνικού κράτους αλλά και αυτή των ελλήνων πολιτών, που καλούνται να αποφασίσουν.
Αν έχουν οι πολίτες αληθινές και σαφείς, κατανοητές πληροφορίες θα είναι σε θέση να κρίνουν τις προσφερόμενες προεκλογικές λύσεις καθώς και αξιολογήσεις των κομμάτων – και όλων των άλλων που δεν τα εμπιστεύονται πλέον – και ανάλογα να εκλέξουν.
Όλοι αυτοί που ομιλούν και γράφουν για την αλήθεια, διαδίδουν, ίσως εσκεμμένα (;), ο καθένας την „αλήθεια του“. Έτσι δημιουργείται σύγχυση γύρω από την πραγματική αλήθεια και τελικά δεν ξέρει κανείς ποια είναι η πραγματικότητα γύρω από τα βασικά δημοσιονομικά και τα μακροοικονομικά μεγέθη της Ελλάδας και την εξέλιξή τους στο εγγύς μέλλον, με όλες τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν αυτές στην καθημερινότητα της ζωής των πολιτών.
Μέχρι σήμερα γνωρίσαμε από το 2008, το έτος της έντασης της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής και στη συνέχεια της οικονομικής κρίσης, και ακούσαμε να μας λένε πολλές και διάφορες αλήθειες. Στην Ελλάδα π.χ. άρχισαν να διαρρέουν οι πληροφορίες από την τότε Κυβέρνηση Καραμανλή (2008) για κάποια επερχόμενη δημοσιονομική και οικονομική κρίση, που επίκειται να πλήξει την ελληνική Οικονομία και τους έλληνες πολίτες, στα επόμενα δύο χρόνια (τα δύο χρόνια ήταν αναληθές).
Αυτό ήταν άλλωστε και το επιχείρημα του τότε Πρωθυπουργού της Ελλάδας Κώστα Καραμανλή που, όπως έλεγε, τον ανάγκασε να ζητήσει ανανέωση της κυβερνητικής του θητείας – στα μέσα της κοινοβουλευτικής περιόδου – για να διαχειριστεί με ανανεωμένη λαϊκή εντολή τη σοβαρή κρίση που έλεγε ότι έρχεται και η οποία θα απαιτούσε δύο χρόνια λιτότητας με επώδυνα μέτρα και με αρκετές θυσίες, που θα έπρεπε να κάνουν οι Έλληνες.
Για μία άλλη αλήθεια μιλούσε στην ίδια περίοδο ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αρχηγός της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεώργιος Παπανδρέου. Αυτός ισχυρίζονταν ότι χρήματα υπάρχουν στην Ελλάδα και αν αυτά βρεθούν και χρησιμοποιηθούν παραγωγικά θα οδηγήσουν σε ευημερία και όχι σε λιτότητα που έλεγε ο Καραμανλής.
Αυτό βέβαια προϋπόθετε μία ικανή και δραστήρια Κυβέρνηση, η οποία δεν υπήρχε κατά τον Παπανδρέου ακόμη στην Ελλάδα, που θα ήταν σε θέση να βρει και να διαχειριστεί αυτά τα χρήματα. Και για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού ζήτησε και αυτός στις εκλογές του 2009 την λαϊκή εντολή, την οποία μάλιστα με εκπληκτική επιτυχία και πήρε.
Σαν πρωθυπουργός όμως παρουσίασε στα τέλη του 2009 κάποια άλλη αλήθεια. Ξαφνικά είπε ότι τώρα διαπίστωσε ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα και τα δημόσια χρέη της Ελλάδας είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτά που περίμενε και ότι αυτά δημιουργούν προσωρινά (αναλήθεια) ορισμένες στενότητες στην εξυπηρέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους, δηλαδή στις πληρωμές των τοκοχρεολυσίων.
Η αισιοδοξία του όμως γύρω από μία γρήγορη αντιμετώπιση του προβλήματος παρέμεινε, διότι πίστευε ότι χρήματα υπάρχουν και η Κυβέρνηση του θα τα βρει και θα τα διαχειριστεί έτσι, ώστε εύκολα και γρήγορα θα ξεπερνούσε τη στενότητα που είχε παρουσιαστεί στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους.
Η αισιοδοξία του υπέστη το πρώτο πλήγμα όταν ξαφνικά ανακάλυψε και παρουσίασε μια καινούργια αλήθεια. Τα απαιτούμενα χρήματα που σκόπευε να βρει δεν τα βρήκε στις πηγές πού ήλπιζε, και αυτό βέβαια όχι εξ ανικανότητας, – κατά την επιχειρηματολογία του – αλλά διότι οι διεθνής κεφαλαιαγορές με τα κερδοσκοπικά τους παιχνίδια και όλοι εκείνοι οι κακοί έλληνες που πρόφθασαν και έβγαλαν τα χρήματα τους έξω, τον εμπόδισαν να βρει τα χρήματα – που έλεγε ότι υπάρχουν – για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις που απαιτούσε η υλοποίηση της υποσχόμενης ευημερίας.
Δυστυχώς κάτω από τις απρόβλεπτες για αυτόν συνθήκες στις αρχές του 2010 έγινε και σ´ αυτόν μία ακόμη ποιο νέα αλήθεια αντιληπτή. Ότι δηλαδή όλοι οι έλληνες – και περισσότερο οι μισθοβίωτοι – πριν απολαύσουν τους υποσχόμενους καρπούς της ευημερίας θα έπρεπε προηγουμένως για ένα μικρό χρονικό διάστημα, να γίνουν λιτοδίαιτοι. Έτσι θεώρησε ως αναγκαίο κακό να βάλουν όλοι οι πολίτες τις πλάτες τους, ώστε γρήγορα να μπορέσει η Χώρα να βγει από αυτή την κρίση του δημόσιου χρέους, που άλλοι ορατοί και αόρατοι εχθροί της φυλής μας δημιούργησαν.
Και ήρθε ο Μάης του 2010 και εμφανίστηκε και πάλι μία νέα αλήθεια στους ελληνικούς ορίζοντες. Κατά την αλήθεια αυτή οι υπαίτιοι τώρα ήταν οι ανίκανοι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί του κράτους, με τους παρασιτικούς υπαλλήλους του και η αρνητική συμβολή των πολιτών με τις διαμαρτυρίες τους, που άρχισαν να θέτουν υπό αμφισβήτηση τις μέχρι τώρα πολλές και αλλεπάλληλες αλήθειες που αποδείχτηκαν τελικά αναλήθειες.
Όλα αυτά τα διαδραματιζόμενα – χωρίς βέβαια την υπαιτιότητα του Πρωθυπουργού και της Κυβέρνησης του – τον εμπόδισαν τελικά να εισπράξει τα απαιτούμενα χρήματα που θα του έδιναν τη δυνατότητα, με τους υποσχόμενους κατάλληλους κυβερνητικούς χειρισμούς, τους οποίους προεκλογικά είχε προγραμματίσει, να υπερβεί την κρίση του δημόσιου χρέους.
Έτσι αναγκάστηκε από τις αρνητικές εξελίξεις, που άλλοι προ αυτού και χωρίς καμία δική του υπαιτιότητα δημιούργησαν, να στραφεί σε μια άλλη αλήθεια που πολύ ξαφνικά ανακάλυψε.
Ο Πρωθυπουργός αποκάλυψε στους έλληνες ότι δεν πρέπει να ξεχνούν, ότι η Ελλάδα έχει εταίρους και φίλους στην Ευρωπαϊκή και Νομισματική Ένωση και στους διεθνείς Οργανισμούς, που μέχρι τώρα δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει. Αυτοί όμως είναι πρόθυμοι, όχι βέβαια και με το αζημίωτο, να δώσουν χείρα βοήθειας στην Ελλάδα.
Πράγματι αποφάσισαν οι φίλοι και εταίροι μας, η λεγόμενη Τρόικα (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) να δώσουν στην Ελλάδα με σχετικά χαμηλό μέσο επιτόκιο (αρχικά 4,6%, μετά περίπου 3,9%) δάνειο 110 δις € υπό την προϋπόθεση όμως ότι η Ελλάδα μέχρι το 2013 θα νοικοκυρευόταν, ώστε να είναι σε θέση από εκεί και πέρα να εξυπηρετεί το χρέος μόνη της και δανειζόμενη χαμηλότοκα από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Οι ενθουσιώδεις πανηγυρισμοί όμως που επακολούθησαν από τον Πρωθυπουργό και την Κυβέρνησή του καθώς και από την Τρόικα, ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει να βγει σύντομα από την κρίση, ήταν μικρής διάρκειας.
Πολύ γρήγορα διαπίστωσαν όλοι τους, ότι η Ελλάδα και με το δάνειο αυτό δεν θα τα καταφέρει και ότι μάλιστα υπάρχει ο κίνδυνος το πρόβλημα του δημόσιου χρέους της Ελλάδος, αν δε λυθεί εγκαίρως, να γίνει πρόβλημα και σε άλλες Χώρες της Ευρωζώνης.
Και πάλι τον Ιούλιο του 2011 ακολούθησαν νέες Συνεδριάσεις κορυφής της Ευρωζώνης, με νέα και περισσότερα δάνεια και αποφάσεις για κουρέματα του χρέους της Ελλάδος, με νέες αλήθειες και πανηγυρισμούς του Πρωθυπουργού μας, για τις μεγάλες επιτυχίες του με την ελπίδα της τελικής αποφυγής της χρεοκοπίας από τη Χώρας μας.
Τρεις μήνες αργότερα, τόσο κράτησαν και αυτοί οι ενθουσιασμοί και πανηγυρισμοί, μία νέα αλήθεια κάνει την εμφάνιση της. Η Ελλάδα με όλες τις πολλές θυσίες που υπέστησαν οι έλληνες πολίτες, δηλαδή μειώσεις μισθών και συντάξεων, αυξήσεις ποικίλων φόρων και τελών, και με κούρεμα ενός σημαντικού μέρους του χρέους της, δεν θα τα καταφέρει να αποφύγει τελικά τη χρεοκοπία. Πάλι νέες συνεδριάσεις κορυφής, νέες αποφάσεις για πλουσιοπάροχα και χαμηλότοκα δάνεια, νέα και υψηλότερα κουρέματα χρέους, νέες υποχρεώσεις λιτότητας και υποσχέσεις για υλοποίηση συμφωνηθέντων διαρθρωτικών αλλαγών, νέες περικοπές μισθών και συντάξεων, νέοι φόροι και χαράτσια, νέοι ενθουσιασμοί και πανηγυρισμοί του Πρωθυπουργού και της Τρόικας.
Επί τέλους η Ελλάδα θα είναι τώρα σε θέση, αφού εφαρμόσει βέβαια πιστά μέχρι το τέλος του 2020 τα συμφωνηθέντα, να έχει βιώσιμο χρέος και από εκεί και πέρα θα μπορέσει η ανταγωνιστική πλέον Οικονομία της να προσφέρει στους πολίτες της την υποσχόμενη και πολυπόθητη ευημερία.
Μεθυσμένος ο Πρωθυπουργός από αυτή τη μεγάλη του επιτυχία και διακατεχόμενος διανοητικά και συναισθηματικά από μεγάλα δημοκρατικά ιδεώδη, δεν θέλησε να είναι μόνον του που αποφάσισε και επέτυχε αυτή της ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα και τους έλληνες λύση.
Έτσι θέλησε να δώσει – εκ των υστέρων βέβαια – στο λαό του τη δυνατότητα με ένα δημοψήφισμα να συναποφασίσει και να χαρεί και αυτός για αυτά που Πρωθυπουργός του επέτυχε. Δυστυχώς για αυτόν, ούτε ο λαός του αλλά ούτε και οι εταίροι του κατάλαβαν την αξία της δημοκρατικότητας του και της γενναιοδωρίας του και δεν αποδέχτηκαν την προσφορά του και τον ανάγκασαν τελικά να παραιτηθεί.
Παρ όλα αυτά όμως, αυτός παραμένει πεπεισμένος, όπως είπε πρόσφατα σε ένα μέσο ενημέρωσης της Αυστρίας, ότι οι Ευρωπαίοι και οι έλληνες δεν ήσαν σε θέση να τον ακολουθήσουν στις καινοτομικές ιδέες του. Ιδιαίτερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες της Ευρωζώνης θα έπρεπε – κάτι που θα εξυπηρετούσε και το δικό τους συμφέρον – να είχαν προστατεύσει πολύ πιο γρήγορα από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας την Ελλάδα, όσο μεγάλο και αν ήταν το κόστος αυτό. Βέβαια τη διευκρίνιση και το σκεπτικό της θέσης αυτής τα κράτησε μυστικά προς το παρόν για τον εαυτό του.
Το ερώτημα όμως συνεχίζει να παραμένει και χωρίς τον Παπανδρέου στην Κυβέρνηση. Θα τα καταφέρει η νέα Κυβέρνηση Παπαδήμου, αν εκπληρώσει τα συμφωνηθέντα στη Συνεδρίαση Κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών τον Οκτώβρη του 2011, να αποφύγει τελικά την πτώχευση;
Η αλήθεια τώρα χωρίς τον Παπανδρέου. Στη συνέχεια θα γίνει μια επί πλέον προσπάθεια εύρεσης της αλήθειας, ελπίζω όμως όχι και μίας επί πλέον σύγχυσης. Τουναντίον επιδιώκεται μία διαλεύκανση γύρω από τα σημερινά πραγματικά μεγέθη της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της Ελλάδας και της δυνατής εξέλιξής τους, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής ή μη των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κορυφής της 26ης και 27ης Οκτωβρίου του 2011.
Θα συζητηθούν συγχρόνως και οι οποιεσδήποτε επιπτώσεις μπορεί να έχουν αυτές οι αποφάσεις και η υλοποίηση τους για τους εργαζόμενους και γενικότερα για όλους τους έλληνες πολίτες στο εγγύς μέλλον.
Αν κατορθωθεί αυτό, τότε θα μπορέσει ο καθένας να βγάλει τα συμπεράσματα του για την πραγματική αλήθεια γύρω από τις αναμενόμενες εξελίξεις στα επόμενα 9 χρόνια, δηλαδή μέχρι το τέλος του 2020 και ανάλογα να συμπεριφερθεί στις επόμενες εκλογές.
Αλήθεια είναι ότι μέχρι το 2020 είναι εξασφαλισμένη από τους εταίρους της Ευρωζώνης η χρηματοδότηση του χρέους της Ελλάδος με ευνοϊκές πιστωτικές συνθήκες. Οι εταίροι μας και λίγο ή πολύ και η ελληνική Κυβέρνηση και τα κόμματα που την υποστηρίζουν, υπολογίζουν ότι η ελληνική Κυβέρνηση, αν ανταποκριθεί στις προηγούμενες και στις τελευταίες μνημονικές συμφωνίες του Οκτώβρη του 2011, θα κατορθώσει να έχει στο τέλος του 2020 ένα βιώσιμο δημόσιο χρέος, το οποίο υπολογίζεται ότι θα είναι στο 120% του ΑΕΠ.
Δυστυχώς θα αποδειχθεί στο πολύ άμεσο μέλλον, και αυτή είναι η εκτίμηση μου γύρω από τις αναμενόμενες εξελίξεις, ότι και οι προσδοκίες αυτές, όπως απεδείχθησαν και όλες οι προηγούμενες από το Μάη του 2010 μέχρι τον Οκτώβρη του 2011, θα είναι τελικά ουτοπίες.
Εκτός βέβαια και αποφασιστεί ένα θαρραλέο κούρεμα του συνολικού δημόσιου ελληνικού χρέους της τάξης του 50% το λιγότερο ή ένα κούρεμα 100% του χρέους έναντι του ιδιωτικού τομέα. Το τελευταίο αρχίζει ήδη δειλά να συζητείται και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η ακόλουθη παρουσίαση της εξέλιξης των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών της Ελλάδος μέχρι το τέλος του 2020 και η σύντομη αναλυτική αξιολόγηση τους, πιστεύω να επαληθεύσουν τον ισχυρισμό περί ουτοπίας.
Μερικές πραγματικές αλήθειες:
Πρώτον: Η εξέλιξη του ΑΕΠ: Με βάση τα πραγματικά μεγέθη και τις εκτιμήσεις του Υπουργείου των Οικονομικών, που παρουσιάζονται στον κρατικό προϋπολογισμό του 2012, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ), δηλαδή το σύνολο της ετήσιας παραγωγής των υλικών αγαθών και υπηρεσιών, θα κατέλθει το 2012 στα 211,6 δις € έναντι των 218,7 δις € του 2011, 227,6 δις € του 2010 και 231,8 δις € του 2009.
Οι απώλειες της ελληνικής Οικονομίας σε παραγωγή υλικών αγαθών και υπηρεσιών ανήλθαν δηλαδή στο χρονικό διάστημα από το 2009 μέχρι και το 2012 (εκτίμηση στον προϋπολογισμό) στα περίπου 20 δις € ή 9,7% του ΑΕΠ.
Δεύτερον: Η εξέλιξη της απασχόλησης : Η αρνητική εξέλιξη του ΑΕΠ είχε και άμεσες επιπτώσεις στην απασχόληση. Διότι και η ανεργία συμβάδισε, όπως ήταν επόμενο, με την αρνητική εξέλιξη του ΑΕΠ. Το ποσοστό ανεργίας από 7,6% (περίπου 390.000 άνεργοι) το 2008, ανήλθε στο 9,5% (περίπου 490.000 άνεργοι) το 2009, επιταχύνθηκε στο 12,6% (περίπου 645.000 άνεργοι) το 2010 για να κορυφωθεί το Σεπτέμβρη του 2011 στο 17,5% (περίπου 890.000 άνεργοι). Η τάση θα είναι ανοδική και δεν είναι καθόλου απίθανο εντός του 2012 η ανεργία να ξεπεράσει το 20% (περίπου 1 εκατομμύριο ανέργους). Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι δύο από τους τρεις άνεργους είναι γυναίκες και ότι τα άτομα ηλικίας 15-24 ετών είναι σε ποσοστό 46,4% και τα άτομα ηλικίας 25-34 ετών σε ποσοστό 24,5% στην ανεργία. Και όπως προβλέπεται στον προϋπολογισμό η ύφεση της ελληνικής Οικονομίας θα συνεχιστεί με την ανάλογη ανεργία και στο 2012.
Τρίτον: Η εξέλιξη των κρατικών προϋπολογισμών (ελλείμματα, πλεονάσματα): Σύμφωνα και πάλι με τον κρατικό προϋπολογισμό του 2012 τα δημοσιονομικά ελλείμματα (πρωτογενή και τοκοχρεολύσια) των κρατικών προϋπολογισμών 2009 – 2012 ήσαν 15,4% (2009), 10,6% (2010), 9,0% (2011), που τελικά ίσως ξεπεράσει το 10% (εκτίμηση) και προβλέπεται 5,4% το 2012 του ΑΕΠ (πρόβλεψη στον προϋπολογισμό μετά το κούρεμα).
Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει 36,63 δις € το 2009, 24,13 δις το 2010, 19,68 δις € (ίσως και περισσότερα) το 2011 και 11,43 δις € το 2012, αν πραγματοποιηθεί βέβαια η μείωση (το κούρεμα) των 100 δις €.
Τέταρτον: Η εξέλιξη του δημόσιου χρέους : Σχετικά με το δημόσιο χρέος της Ελλάδας προβλέπεται ότι θα ανέλθει στο τέλος του 2012 στα 391,4 δις €, δηλαδή στο 185,0% του ΑΕΠ (χωρίς το κούρεμα των 100 δις €) ή με κούρεμα στις αρχές του 2012 στα 288,0 δις € ή στο 136,1% του ΑΕΠ έναντι των 373,2 δις € (170,7% του ΑΕΠ) το 2011, στα 340,3 δις € (149,5% του ΑΕΠ) το 2010 και 298,5 δις € (128,8% του ΑΕΠ) το 2009.
Αυτή είναι λοιπόν η σημερινή πραγματικότητα των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών της Ελληνικής Οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων και των προβλέψεων για τις εξελίξεις στο έτος 2012.
Οι επιδιωκόμενες (αναμενόμενες) εξελίξεις από το 2013 μέχρι και το 2020: Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής της Ευρωζώνης της 26ης και 27ης Οκτωβρίου 2011 ο ιδιωτικός τομέας (ιδιωτικές Τράπεζες, Ασφάλειες και ασφαλιστικά ταμεία) υποχρεώνεται (θεληματικά !!) να αποσβέσει (να χαρίσει) περίπου 100 δις € από τα περίπου 200 δις € που έχει δανειοδοτήσει την Ελλάδα. Συγχρόνως αποφασίστηκε σε ένα νέο πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο υπερδιπλασιασμός της οικονομικής στήριξης της Ελλάδος από τα 110 δις € που είχαν αποφασιστεί το Μάιο του 2010 στα 240 δις € μέχρι το 2020, δηλαδή 130 δις € ακόμη.
Με το κούρεμα των 100 δις € του ιδιωτικού τομέα και με τα σχετικά χαμηλότοκα δάνεια (σύνολο 240 δις €) του Ευρωπαϊκού Ταμείου στήριξης και με τις διαρθρωτικές αλλαγές που υποχρεούται η Ελλάδα να εφαρμόσει άμεσα, αναμένεται η αναθέρμανση της ελληνικής Οικονομίας με μία ικανοποιητική ετήσια αύξηση του ΑΕΠ.
Το επακόλουθο που επίσης αναμένεται είναι η πτώση του ποσοστού του δημόσιου χρέους από 170,7% ή 124,9% του ΑΕΠ με κούρεμα που ήταν στο τέλος του 2011, στο 120% του ΑΕΠ στο τέλος του 2020.
Με την επίτευξη του στόχου αυτού θεωρείται από την Τρόικα και από την ελληνική Κυβέρνηση ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος θα είναι πλέον βιώσιμο, δηλαδή η Ελλάδα θα μπορεί να ανταποκρίνεται στις πληρωμές των τοκοχρεολυσίων χωρίς να παραβιάζει το κριτήριο της Συνθήκης του Μάαστριχτ, που δεν επιτρέπει ελλείμματα άνω του 3% του ΑΕΠ. Τουναντίον μάλιστα προβλέπονται ετήσια πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 1% μέχρι 2% του ΑΕΠ.
Σε σχέση με το στόχο και την αξιολόγηση της Συμφωνίας όσον αφορά την επίτευξη του στόχου, τίθενται δύο εύλογα και κατά τη γνώμη μου πολύ σημαντικά ερωτήματα:
Πρώτον, γιατί θα είναι για την Ελλάδα ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 120% του ΑΕΠ το 2020 βιώσιμο και ένα χρέος της τάξης του 118% του ΑΕΠ της οικονομικά και αναπτυξιακά πολύ πιο εύρωστης Ιταλίας, σήμερα δεν είναι;
Δεύτερον, είναι δυνατή (ρεαλιστική) η επίτευξη του στόχου ενός χρέους της τάξης του 120% του ΑΕΠ στο τέλος του 2020 με βάση τη διάρθρωση και την αναμενόμενη εξέλιξη των σημερινών ελληνικών μακροοικονομικών μεγεθών;
Η πρώτη ερώτηση απαντάται κατά τη γνώμη μου από μόνη της, αφού η Ιταλία, η τρίτη βιομηχανική δύναμη της Ευρωζώνης, κινδυνεύει να χρεοκοπήσει με δημόσιο χρέος 118% του ΑΕΠ, δεν θα κινδυνεύσει η οικονομικά και αναπτυξιακά πολύ αδύναμη Ελλάδα;
Όσον αφορά τη δεύτερη ερώτηση οι δανειστές (η Τρόικα) και η ελληνική Κυβέρνηση ξεκινούν από την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα εκπληρώσει στο ακέραιο όλες τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τα συμφωνηθέντα, ώστε έτσι να κατορθώσει να ξεπεράσει την ύφεση και να περάσει σε μία φάση ικανοποιητικής οικονομικής ανάπτυξης.
Δηλαδή η Τρόικα αναμένει την εφαρμογή όλων των αναγκαίων διαρθρωτικών και θεσμικών αλλαγών που θα οδηγήσουν σε μία παραγωγική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, όπως στους τομείς της δικαιοσύνης, της υγείας, του φορολογικού και ασφαλιστικού συστήματος, των κοινωνικών υπηρεσιών, στις δημόσιες επιχειρήσεις, στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος, των θεσμών λογοδοσίας και διαφάνειας καθώς και συγχωνεύσεις ή ακόμη και καταργήσεις μη παραγωγικών δημόσιων Οργανισμών.
Επίσης οι δανειστές προϋποθέτουν και αναμένουν επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων (αποκρατικοποιήσεων), οικονομική αξιοποίηση της ακίνητης δημόσιας περιουσίας, άνοιγμα των αγορών αγαθών και υπηρεσιών, απελευθέρωση των επαγγελμάτων, ενίσχυση του ανταγωνισμού και απλοποίηση της γραφειοκρατίας στη παροχή αδειών επενδύσεων.
Με την εφαρμογή των στόχων αυτών αναμένεται η προσέλκυση ποικίλων ιδιωτικών επενδύσεων, που θα επιφέρουν την τεχνολογική και κυρίως οργανωτική αναδιάρθρωση της Οικονομίας και έτσι την αύξηση της παραγωγικότητας και τελικά την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και εξωστρέφειας της ελληνικής Οικονομίας.
Ο κατάλογος όμως αυτός των αναφερόμενων διαρθρωτικών, δομικών και θεσμικών αλλαγών, οι οποίες είναι πράγματι αναμφισβήτητες και άκρως αναγκαίες προϋποθέσεις για μία μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και σταθεροποίηση του ελληνικού πολιτικού συστήματος και της ελληνικής Οικονομίας και Κοινωνίας γενικότερα, είναι δυστυχώς υπόθεση πολλών ετών αν όχι δεκαετηρίδων.
Μάλιστα στην Ελλάδα με ένα πολιτικό σύστημα που το διακρίνει ένας υψηλός βαθμός διαφθοράς, διαπλοκής και ανικανότητας, είναι ευνόητο να υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς την ταχεία πραγματοποίηση (υλοποίηση) ενός τέτοιου αισιόδοξου διαρθρωτικού και αναπτυξιακού προγράμματος.
Εκτός αυτού η πραγματοποίηση του στόχου αυτού είναι ευνόητο ότι θα θίξει πολλά πολιτικά, συντεχνιακά, οικονομικά και κοινωνικά κατεστημένα, που οι επώνυμοι και ανώνυμοι εκφραστές τους ήσαν μέχρι τώρα οι δικαιούχοι και οι ευνοούμενοι του συστήματος. Και με την πολιτική και οικονομική επιρροή και δύναμη που έχουν, είναι αναμενόμενο ότι θα αντιδράσουν δυναμικά και οπωσδήποτε αποσταθεροποιητικά και το λιγότερο θα επιβραδύνουν σημαντικά, αν δεν εμποδίσουν τελικά – και αυτό δεν είναι καθόλου απίθανο – την υλοποίηση αυτής της προσπάθειας.
Μετά από αυτή τη σχετικά απαισιόδοξη παρατήρηση, ας δούμε τώρα εν συντομία αυτό πού επιδιώκεται και αναμένεται κατά τη συμφωνία της 26ης και 27ης του Οκτώβρη 2011 μέχρι το τέλος του 2020 και να αξιολογήσουμε τις πιθανότητες υλοποίησης του.
Οι πιθανότητες εκπλήρωσης του στόχου της συμφωνίας της 26ης και 27ης Οκτώβρη 2011.
Ο στόχος είναι η μείωση του δημόσιου χρέους στο 120% του ΑΕΠ το 2020. Είναι ο στόχος αυτός εφικτός; Η εκτίμηση μου είναι δυστυχώς όχι.
Ξεκινώντας στην αρχή με τις προβλέψεις της δημοσιονομικής εξέλιξης μέχρι το 2015, όπως αυτές παρουσιάζονται στον κρατικό προϋπολογισμό του 2012, που βασίζεται στις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) της περιόδου 2011–2015.
Εδώ προβλέπεται ότι η μείωση του πραγματικού ΑΕΠ, η οποία ήταν – 4,5% το 2010, θα παρουσιάσει από το 2011 και μετά μια σταδιακή βελτίωση του δείκτη. Εκτιμάτο από το ΜΠΔΣ ότι για το 2011 θα διαμορφωνόταν στο – 3,5%. Οι εκτιμήσεις διαφόρων χρηματοπιστωτικών Οργανισμών ήσαν γύρω στο – 2,5%, οι δε αυτές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο – 3,8%.
Σήμερα στις αρχές του 2012 ήδη είναι γνωστό, ότι οι προβλέψεις αυτές για το έτος 2011 αστόχησαν, αφού η μείωση του πραγματικού ΑΕΠ ξεπερνάει ίσως το – 5,5%. Επίσης και η πρόβλεψη του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής για το έτος 2012, που εκτιμούσε μία αύξηση του + 0,8% διορθώθηκε στον προϋπολογισμό του έτους 2012 στο – 2,8% του ΑΕΠ. Οι προβλέψεις για τα έτη 2013, 2014 και 2015 είναι +2,1%, +2,1% και +2,7% αντιστοίχως.
Αν υποθέσουμε – ακόμη ποιο αισιόδοξα κάτι που φαίνεται να προϋποθέτει η Συμφωνία – ότι η ανάπτυξη του ΑΕΠ συνεχιστεί και στα επόμενα 5 έτη, δηλαδή από το 2016 μέχρι το 2020, με πραγματικό ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του +3,0% και λάβουμε υπόψη μας και έναν μέσο πληθωρισμό του 1,5% – 2%, τότε η ονομαστική αξία του ΑΕΠ, ξεκινώντας από τα 211,6 δις € στο τέλος του 2012, θα ανέλθει – κάτω από αυτές τις αναπτυξιακές προϋποθέσεις – το 2020 περίπου στα 300,6 δις €.
Στο διάστημα αυτό (2012 – 2020) το δημόσιο χρέος μετά τη μείωση (κούρεμα) των 100 δις € και με τις υποθέσεις ενός μέσου επιτοκίου γύρω στα 4,0% και πρωτογενών πλεονασμάτων γύρω στο 1,5% με 2,0% του ΑΕΠ, θα εξελιχτεί από τα 288 δις € (136,1% του ΑΕΠ) στις αρχές του 2012 στα 360,8 δις € (120% του ΑΕΠ) στα τέλη του 2020.
Και με αυτές τις άκρως αισιόδοξες προβλέψεις θα είναι η Ελλάδα και πάλι το 2020 με σχεδόν 361δις € χρεωμένοι. Αυτό σημαίνει ότι μόνον για τα επιτόκια θα απαιτούνται για τα έτη μετά το 2020 το λιγότερο 15 δις €, δηλαδή 5% του ΑΕΠ. Και για να μειώνεται το χρέος ποσοστιαία θα πρέπει το ΑΕΠ να αυξάνεται ετησίως περισσότερο από 5%. Και αν βέβαια στοχεύουμε και σε μία απόλυτη μείωση του χρέους, που θα έπρεπε να είναι ο στόχος, τότε είναι αναγκαίο οι επόμενοι προϋπολογισμοί να έχουν συνεχώς πρωτογενή πλεονάσματα.
Δυστυχώς μία τέτοια εξέλιξη ακόμη και με την εφαρμογή όλων των συμφωνημένων με τους εταίρους μας και με όλες τις θυσίες που θα υποστεί ο ελληνικός λαός, τελικά ο επιδιωκόμενος στόχος θα είναι ακατόρθωτος.
Αυτή δυστυχώς είναι η πραγματική αλήθεια της κατάστασης της Ελλάδος. Και όλοι εκείνοι που προσπαθούν να μας πείσουν ότι θα τα καταφέρουμε, μου θυμίζουν τα προπαγανδιστικά λόγια του Γκέμπελ, Υπουργού προπαγάνδας του Χίτλερ, περί θεϊκής πρόνοιας που την τελευταία στιγμή θα προστάτευε τη Γερμανία. Ακόμη και τον Απρίλη του 1945, όταν ήδη τα ρωσικά στρατεύματα είχαν εισέλθει στο Βερολίνο, εξακολουθούσε να τα λέει αυτά.
Δεν έχω σπουδάσει βέβαια στο Χαρβάτ, που έχουν σπουδάσει ο κύριος Παπανδρέου και ο κύριος Σαμαράς, όπως λέγουν, αλλά ούτε και είμαι Καθηγητής στο Χάρβαρντ που είναι ο κύριος Παπαδήμος. Για τη διάγνωση όμως της σημερινής κατάστασης στην Ελλάδα, και για τις εξελίξεις που έρχονται δεν χρειάζεται να έχει σπουδάσει ή να διδάσκει κανείς στο Χάρβαρντ, αλλά ούτε είναι αναγκαίο να είναι Οικονομολόγος αυτού του επιπέδου για να υπολογίσει τις εξελίξεις στην Ελλάδα που ανέφερα. Είναι αρκετό κατά τη γνώμη μου να ξέρει κανείς πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό και διαίρεση, που έμαθε στο δημοτικό σχολείο, και να έχει αυτό που λέμε „Kοινόν Nουν“. Όλα τα άλλα μετά είναι εύκολα και για να τα υπολογίσει και για να τα καταλάβει κανείς. Και για να μην είμαι μόνον απόστολος κακών και απαισιόδοξων ειδήσεων, θα ήθελα να τελειώσω με μερικές αισιόδοξες σκέψεις, όσον αφορά τις εξελίξεις του Ευρώ και της Ελλάδας και να προτείνω κάποιες αισιόδοξες και ίσως ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις (σενάρια), που κατά τη γνώμη μου μπορεί να είναι σωτήρια για τις περαιτέρω εξελίξεις.
Αισιόδοξες εναλλακτικές σκέψεις και λύσεις: Στην αρχή θα ήθελα να πάρω θέση όσον αφορά τις φήμες, τους μύθους και τις αναλήθειες που διαδίδονται για τη δήθεν κατάρρευση του Ευρώ.
Ένας πρώτος μύθος είναι η λεγόμενη κρίση του Ευρώ: Αυτοί που το ισχυρίζονται, ή συγχέουν την πράγματι υπάρχουσα κρίση της αδυναμίας εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, που έχουν μερικές Χώρες της Ευρωζώνης, ή εκμεταλλεύονται το συμβάν αυτό για να εκφράσουν την αντιπάθειά τους έναντι του Ευρώ, την οποία έτσι και αλλιώς προώθησαν και προωθούν – για γνωστούς και αγνώστους λόγους που είχαν εξ αρχής – με αναλήθειες και μύθους και αποσκοπούν να δημιουργήσουν διεθνώς ένα ψυχολογικό κλίμα αποδυνάμωσης και αποσταθεροποίησης του Ευρώ.
Το Ευρώ θα κινδύνευε πράγματι από πληθωρισμό και κατάρρευση της εσωτερικής και εξωτερικής του αξίας, αν τα περισσότερα από 10 τρισεκατομμύρια € δημόσια χρέη των Χωρών της Ευρωζώνης τα είχε χρηματοδοτήσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Αυτό όχι μόνον δεν έχει συμβεί, αλλά ούτε και επιτρέπεται από τους κανονισμούς της ΕΚΤ. Το € εξακολουθεί να είναι μετά το Δολάριο των ΗΠΑ – με μεγάλη διαφορά από τα άλλα Νομίσματα (αγγλικό, γιαπωνέζικο, ελβετικό, κ.α.) – το δεύτερο αποθεματικό και συναλλαγματικό Νόμισμα του Κόσμου. Η συναλλαγματική του ισοτιμία έναντι του Δολαρίου μάλιστα εξακολουθεί να είναι σήμερα – παρ όλο τον ψυχολογικό πόλεμο που μαίνεται εναντίον του – πάνω από 10% της αρχικής του ισοτιμίας.
Ο δεύτερος μύθος είναι οι ισχυρισμοί, που από επίσημα και ανεπίσημα χείλη συνεχώς επαναλαμβάνονται, ότι αν μία Χώρα της Ευρωζώνης χρεοκοπήσει βγαίνει αυτόματα από την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση. Αυτό είναι μία μεγάλη αναλήθεια.
Νομικά δεν μπορεί κανένα Όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θέσει τη χρεοκοπημένη Χώρα – χωρίς τη θέληση της – εκτός της Ευρωζώνης. Εκτός που οργανωτικά θα είναι και για τις δύο πλευρές μία πολυέξοδη και πολύπλοκη υπόθεση, οπωσδήποτε όμως το κόστος της εξόδου μίας Χώρας θα είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό της παραμονής στην Ευρωζώνη. Βέβαια η Χώρα αυτή μπορεί να αναγκαστεί κάτω από την ψυχολογική και ηθική πίεση των άλλων Χωρών να εγκαταλείψει την Νομισματική Ένωση, δεν σημαίνει όμως αυτό, ότι δεν μπορεί η Χώρα αυτή να αντισταθεί και να παραμείνει.
Η Ελλάδα, αν παραβλέψει κανείς τη συνολική πτώχευση, που θα ήταν ηθικά, ψυχολογικά και οικονομικά η χειρότερη λύση για όλους, και άλλες καλύτερες ρεαλιστικές εναλλακτικές προσπάθειες και λύσεις.
Ένα πρώτο σενάριο καλύτερης λύσης θα ήταν να συμφωνήσει η Ελλάδα με τους δανειστές της – αντί των συμφωνηθέντων στις 26 και 27 Οκτωβρίου του 2011 επί πλέον δανείων των 130 δις € και του κουρέματος των 100 δις € – μία πλήρους αναστολής (ενός παγώματος δηλαδή) εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους μέχρι το 2020 χωρίς να χαλαρώσουν όμως οι συμφωνηθείσες διαρθρωτικές και δομικές προσπάθειες για αλλαγές.
Αν πραγματοποιούταν κατά τη γνώμη μου ένα τέτοιο σενάριο αμέσως τώρα, τότε θα απελευθερώνονταν η Ελλάδα από ετήσιες πληρωμές τοκοχρεολυσίων της τάξης των 35 δις € το λιγότερο. Αυτή η οικονομική ανακούφιση της ελληνικής Κυβέρνησης και της Οικονομίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία αναθέρμανση και επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης μέχρι και 3% – 4%, αφού μάλιστα θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις υποδομών από πρωτογενή πλεονάσματα.
Έτσι στο τέλος του 2020 θα υπήρχε μία αναπτυσσόμενη Οικονομία με ένα ΑΕΠ στα περίπου 328 δις € και ένα δημόσιο χρέος στα 373 δις € (114% του ΑΕΠ ), δηλαδή στο επίπεδο που ήταν στο τέλος του 2011, αλλά όμως τώρα με μικρότερο ποσοστό. Το τελικό κόστος των δανειστών αυτού του σεναρίου θα ήταν γύρω στα 315 δις €, θα αποφεύγονταν όμως τα συμφωνηθέντα δάνεια και το κούρεμα των 100 δις €.
Ένα δεύτερο σενάριο, λίγο ακριβότερο για τους δανειστές, αλλά ευνοϊκότερο για την Ελλάδα θα ήταν μία 50% (182 δις €) μείωση (κούρεμα) του συνολικού δημόσιου χρέους, δηλαδή στο 85% του ΑΕΠ. Για την ίδια περίοδο (2012 – 2020) η μείωση αυτή θα κόστιζε στους δανειστές τα 182 δις € συν τους χαμένους τόκους (περίπου 165 δις €) της περιόδου. Για την Ελλάδα θα είχε το άμεσο προτέρημα της άμεσης απαλλαγής του χρέους των 182 δις € και των ετήσιων τοκοχρεολυσίων της τάξης των 18 δις € το λιγότερο.
Με τις σχετικά αισιόδοξες υποθέσεις της πραγματοποίησης των συμφωνηθέντων διαρθρωτικών και δομικών αλλαγών, των πρωτογενή πλεονασμάτων της τάξης του 2% του ΑΕΠ, με την επιβάρυνση ενός ετήσιου μέσου επιτοκίου του 4,5% και με μία 5% ονομαστική ανάπτυξη του ΑΕΠ, θα είναι κατά τη γνώμη μου η ακόλουθη εξέλιξη πιθανή:
Το μεν ΑΕΠ θα ανέλθει από περίπου 212 δις € στο τέλος του 2012 στα περίπου 313 δις € στο τέλος του 2020. Η δε εξέλιξη του δημόσιου χρέους θα είναι από 182 δις € το 2012 στα
213 δις € ή περίπου στο 68% του ΑΕΠ στο τέλος του 2020. Με μία υπό αυτές τις συνθήκες αρκετά ρεαλιστική εξέλιξη θα κατόρθωνε η Ελλάδα μέχρι το αργότερο το 2025 να εκπληρώσει το Κριτήριο του 60% του ΑΕΠ δημόσιου χρέους, που απαιτεί η Συνθήκη του Μάαστριχτ στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Οικονομικής Ανάπτυξης και να απαλλαχτεί τελικά από τον βραχνά του δημόσιου χρέους.
Ένα τρίτο σενάριο – κατά τη γνώμη μου από όλα το χειρότερο – είναι να συνεχιστούν οι μέχρι σήμερα προσπάθειες των δανειοδοτήσεων. Αυτό θα οδηγήσει, όπως και ανωτέρω ανέφερα, με πιθανότητες που πλησιάζουν την πραγματικότητα, στην άτακτη χρεοκοπία της Ελλάδος. Αυτό βέβαια θα έχει βραχυπρόθεσμα τα οφέλη της απαλλαγής από εκατοντάδες δις € χρεών και το κόστος της εξυπηρέτηση τους. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες όμως θα είναι ανυπολόγιστες. Όλα τα είδη περιουσιακών στοιχείων της Ελλάδας και της Τράπεζας της Ελλάδος στο εξωτερικό καθώς και επιδοτήσεις της ΕΕ προς την Ελλάδα θα κατασχεθούν αμέσως. Για πολλά χρόνια δεν θα μπορεί η Ελλάδα να δημιουργήσει ή να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό ή να πάρει δάνεια από τις χρηματαγορές. Οι εισαγωγές αγαθών θα απαιτούν άμεσες πληρωμές.
Επί πλέον θα υπάρξει και το ηθικό πρόβλημα. Οι Ελλάδα και οι έλληνες θα ήσαν διεθνώς οι απατεώνες, οι κλέφτες και οι ψεύτες και η διεθνής κατακραυγή θα ήταν για όλους τους έλληνες απανταχού ανυπόφορη. Τέλος η ψυχολογική πίεση από τις Χώρες της Ευρωζώνης, να εγκαταλείψει η Ελλάδα τη Νομισματική Ένωση, θα πάρει τέτοιες διαστάσεις που τελικά οι πιθανότητες να υποκύψει η Ελλάδα στις πιέσεις θα είναι μεγάλες.
Επίλογος: Ακόμη δεν φτάσαμε όμως εδώ, οι έλληνες έχουν τη δυνατότητα να ενεργοποιηθούν και να αντισταθούν. Αν αυτό γίνει συνείδηση σε πολλά εκατομμύρια ελλήνων, θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από όλους αυτούς που μας οδήγησαν εδώ που είμαστε και οι οποίοι δυστυχώς με μεγάλη αναίδεια και αδιαντροπιά επιμένουν να παραμείνουν και να συνεχίσουν το καταστρεπτικό έργο τους. Μία οργανωμένη αντίσταση έστω και την τελευταία στιγμή μπορεί να αποβεί σωτήρια. Κυρίως απαιτείται οι Έλληνες να γίνουν ενεργοί πολίτες και να δημιουργήσουν και στηρίξουν νέες πολιτικές δυνάμεις που θα επιχειρήσουν την σωτηρία της πατρίδας. Ακόμη ελπίζω.
Συμπλήρωμα: Παράδειγμα για συνειδητοποίηση της οικτράς θέσης της Ελλάδας
Η θέση της Ελλάδας είναι ακριβώς η ίδια με κάποιον που έχει εισόδημα 100 € και χρεωστάει 200 € με επιτόκιο 5%. Για να πληρώσει τους ετήσιους τόκους των 10 € πρέπει να αυξήσει το εισόδημα του στα 110 € (10% αύξηση του εισοδήματος) ή να μειώσει την κατανάλωση του (την ευημερία του) στα 90 €. Και το χρέος του θα παραμείνει το ίδιο. Τον επόμενο χρόνο, αν δεν υπάρξει η ανάλογη αύξηση του εισοδήματος του, θα πρέπει να μειώσει και πάλι την κατανάλωσή του κατά 10 € στα 80 €, για να μπορέσει να εξυπηρετήσει το χρέος του. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο κατήφορος αυτός δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ, αν δεν υπάρξουν εξωπραγματικές μεγάλες αυξήσεις (πάνω από 10%) του εισοδήματος του. Γι αυτό κάποτε πρέπει να αρνηθεί τις πληρωμές των τόκων ή αν συνεχίσει δεν θα αργήσει να πεθάνει !!.
Στην κατάσταση αυτή που βρίσκεται, έρχονται οι φίλοι του και δανειστές του (η Τρόικα) και του λένε. Θα σε βοηθήσουμε εμείς να βγεις από τη θέση που βρίσκεσαι. Γι αυτό προτείνουμε να σου δανείζουμε με το ίδιο επιτόκιο τους τόκους που πρέπει να μας δίνεις, και εσύ κοίταξε να κάνεις τις αναγκαίες διαρθρωτικές και δομικές αλλαγές, να σταματήσεις τις σπατάλες, να νοικοκυρευτείς, να αυξήσεις τα εισοδήματα σου, μήπως και κατορθώσεις στο εγγύς μέλλον και βγεις από την παγίδα του χρέους που βρίσκεσαι.
Η προσφορά αυτή όχι μόνον δεν είναι λύση, αλλά μάλιστα μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε και ως κυνική, διότι οδηγεί σε συνεχή ετήσια αύξηση του χρέους και των τόκων, αν δεν πραγματοποιηθούν ετήσιες αυξήσεις του ΑΕΠ ή/και λιτότητα πάνω από 10%.
Άρα δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από ένα κούρεμα του συνολικού χρέους το λιγότερο του 50% και πάλι θα είναι αρκετά δύσκολα να βγει από την αδιέξοδο.
Σπύρος Παρασκευόπουλος – Ομότιμος Καθηγητής Οικονομολόγος της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λειψίας
