«Σκοτεινοί τόποι»

Στα στοιχειόδαρτα δάση του πόνου… –
Ε. Α. Πόε

Μια συμβουλή πριν ανοίξετε την πρώτη σελίδα του καινούριου βιβλίου της Αμερικανίδας συγγραφέως Gillian Flynn: κάντε μια εντατική θεραπεία θετικής ενέργειας. Καθίστε στον ήλιο, παίξτε με παιδιά και κατοικίδια, δείτε την αγαπημένη σας κωμωδία, κοιτάξτε ξανά φωτογραφίες από διακοπές κι όμορφες στιγμές. Κι αφού φορτίσετε επαρκώς τις μπαταρίες σας, μπορείτε με ασφάλεια να βυθιστείτε στους ”Σκοτεινούς τόπους” και να απολαύσετε την υπέροχη νοσηρότητά τους…

Η 32χρονη Λίμπι Ντέι είναι επιζήσασα ενός φρικτού εγκλήματος και μιας παιδικής ηλικίας που κάνει τις περιπέτειες του Όλιβερ Τουίστ να μοιάζουν με βόλτα στην Ντίσνεΐλαντ: η μητέρα της και οι δύο αδερφές της σφαγιάστηκαν από το δεκαεξάχρονο αδερφό τους Μπεν στη διάρκεια μιας σατανιστικής τελετής – τουλάχιστον αυτή είναι η επίσημη εκδοχή για το τι συνέβη εκείνη τη νύχτα στις 2 Ιανουαρίου 1985, στο αγρόκτημα της οικογένειας στο Κάνσας. Η επτάχρονη τότε Λίμπι γλύτωσε στο παρά πέντε, καταφεύγοντας στην παγωμένη λίμνη κοντά στο σπίτι τους. Με ακρωτηριασμένα τα δάχτυλα του ποδιού της από τα κρυοπαγήματα που έπαθε και έχοντας καταδικάσει με τη μαρτυρία της τον αδερφό της σε ισόβια, φυτοζωεί σήμερα σε μια πλήρη απάθεια για τα πάντα. Για την επιβίωσή της βασίζεται στα χρήματα ενός εράνου που έγινε μετά το έγκλημα με σκοπό να την βοηθήσουν.

Όμως εκείνα τα χρήματα πια τελειώνουν και η Λίμπι σκέφτεται με τρόμο το ενδεχόμενο να βγει ”εκεί έξω” για να δουλέψει και ν’ αντιμετωπίσει την αληθινή ζωή, από την οποία κρύβεται επί είκοσι πέντε χρόνια. Ως από μηχανής θεός εμφανίζονται τα μέλη της ”Λέσχης των Δολοφονιών”, μιας ομάδας που ασχολείται από χόμπι με την έρευνα μεγάλων και άλυτων εγκλημάτων. Μην πιστεύοντας ότι ο Μπεν είναι ο πραγματικός ένοχος, προσφέρουν στη Λίμπυ χρήματα ώστε να προσεγγίσει για να συγκεντρώσει στοιχεία όλα τα εμπλεκόμενα άμεσα ή έμμεσα πρόσωπα, ανάμεσά τους και τον αδερφό της, τον οποίο από τύψεις δεν έχει επισκεφτεί ποτέ μέχρι τώρα στη φυλακή. Εκείνη δέχεται και ανοίγει μετά από τόσα χρόνια απώθησης το κουτί των αναμνήσεων που κανείς δεν θα ήθελε να έχει. Οι πύλες του ”Σκοτεινού τόπου” ξεκλειδώνουν και όσα θ’ ακολουθήσουν είναι συγκλονιστικά, οδυνηρά και εν τέλει λυτρωτικά…

Το δεύτερο βιβλίο της Gillian Flynn είναι μια άρτια στη σύλληψη και στην εκτέλεση ανατομία ενός ειδεχθούς εγκλήματος αλλά και μια απόλυτα ρεαλιστική απεικόνιση των συνθηκών ζωής στις ΗΠΑ των ”white trash”: των εξαθλιωμένων λευκών που ζουν σε τροχόσπιτα και χρεοκοπημένα αγροκτήματα, με τράπεζες και δανειστές να περιμένουν σαν αρπακτικά έξω απ’ την πόρτα τους. Οι λούμπεν ήρωές της είναι απόλυτα πειστικοί: κάποιοι κρατιούνται με νύχια και με δόντια στο όριο ανάμεσα στην ελάχιστη αξιοπρέπεια και την πλήρη περιθωριοποίηση, κάποιοι άλλοι έχουν προ πολλού εγκαταλείψει την προσπάθεια. Οι βασικοί χαρακτήρες -η Λίμπι, ο αδερφός της Μπεν και η νεκρή μητέρα τους Πάτυ-, αφηγούνται με συνεχή φλας μπακ τη νύχτα του φόνου και όσα προηγήθηκαν, χτίζοντας σταδιακά την εικόνα που θ’ αποκαλύψει όχι μόνο ποιος είναι ο δολοφόνος αλλά και πώς γίνεται κάποιος δολοφόνος. Οι δε σαιξπηρικής ποιότητας δευτεραγωνιστές δεν είναι απλοί κομπάρσοι αλλά λειτουργούν ουσιαστικά μέσα στην πλοκή, έχοντας συγκεκριμένο δομικό ρόλο στο οικοδόμημα του μυθιστορήματος.

Τα ”θηλυκά” πρωταγωνιστούν, όπως και στα ”Αιχμηρά αντικείμενα”, εκφράζοντας όλες τις αρνητικές ιδιότητες του φύλου τους: αντιπαθητικά κοριτσάκια που λένε ψέματα και κουτσομπολεύουν, διεστραμμένες και ασύδοτες έφηβες, νευρωτικές νοικοκυρές, γυναίκες που χειρίζονται τους άντρες ως πιόνια στα δικά τους σχέδια. Η συναισθηματικά ανάπηρη Λίμπι (το όνομά της είναι ένα λογοπαίγνιο της συγγραφέως για το συμβολικό αλλά και φυσικό ακρωτηριασμό της – limping στ’ αγγλικά σημαίνει κουτσαίνοντας) διασώζεται ως χαρακτήρας σχεδόν στο νήμα, κάνοντας έστω και αργά την υπέρβαση του τραυματικού παρελθόντος. Ο δε ρόλος-κλειδί της μητέρας επιβεβαιώνει την ακραία γυναικεία φύση που είναι ικανή για τα καλύτερα και τα χειρότερα.

Η γλώσσα του κειμένου -πολύ καλή και πάλι η μετάφραση της Γωγώς Αρβανίτη-, είναι κοφτερή σαν λεπίδι, κυνική και ωμά ρεαλιστική, ενώ τη διακρίνει ένα νοσηρό χιούμορ, σε απόλυτη συνάφεια με την εν γένει νοσηρότητα της ατμόσφαιρας του βιβλίου. Στη δεύτερη αυτή προσπάθειά της η Flynn αποδεικνύει ότι έχει κάνει πολλά βήματα μπροστά όσον αφορά στη συγγραφική της ικανότητα. Αν και χρησιμοποιεί ξανά το θέμα της βίας ως αρρώστιας, ψυχολογικής και κοινωνικής, αυτή τη φορά δεν μένει στο σύμπτωμα αλλά αναζητά την αιτία. Ο δε χειρισμός του θέματος του πόνου ως ”σκοτεινού τόπου”, όπου μπορεί κανείς να παγιδευτεί για πάντα είτε ως θύμα είτε ως θύτης δείχνει μια συγγραφέα από την οποία, κατά την προσωπική μου εκτίμηση, έχουμε να περιμένουμε πολλά στο μέλλον. Όπως και να έχει, πρόκειται για ένα βιβλίο που, παρά την ανελέητη σκοτεινιά του, σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα…

Αγγέλα Γαβρίλη