Το Παράδοξο της Διάνοιας

Παρουσίαση στο 16ο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Ανθρωπολογικού Οργανισμού

Διάνοια, χάρισμα πολυπόθητο, ιδιότητα  ανώτερου ανθρώπου. Περιζήτητος ο άνθρωπος που την κατέχει: Πρωτοπόρος, Ερευνητής, κρατά στα χέρια του το φως, το μέλλον της ανθρωπότητας. Αυτά όλα, στην θεωρία. Στην πράξη όμως, είναι έτσι; Μήπως το φορτίο της διάνοιας είναι δυσβάσταχτο για τον άνθρωπο που την κουβαλάει; Μήπως ο ευφυής αποκόβεται από τον περίγυρο, και συχνά χλευάζεται, επειδή μας υπενθυμίζει πόσο δρόμο έχουμε ακόμα στην απόλυτη γνώση;

Η διάνοια συχνά πορεύεται τόσο μπροστά από την εποχή της, ώστε συχνά ο φωτισμένος άνθρωπος παρεξηγείται ή παρερμηνεύεται από τους συγχρόνους του, ενώ αποθεώνεται από τις επόμενες γενιές. Σοκάρει η αλήθεια: Χρειάζονται αιώνες γνώσης και πνευματικής εξέλιξης, για να κατανοηθεί το επίπεδο μιάς διάνοιας. Μεγάλοι Φιλόσοφοι και Λογοτέχνες όπως ο Σωκράτης, ο Δαρβίνος, ο Ρουσώ, ο Θερβάντες, υπέφεραν επειδή οι ιδέες τους έρχονταν σε αντίθεση με τις κοινωνικές πεποιθήσεις της εποχής τους.

Η λαϊκή σοφία, παρομοιάζει τον φωτισμένο άνθρωπο σαν έναν μαύρο κόκορα, σε ένα κοτέτσι με άσπρες κότες. Θα ξεχωρίσει αναμφίβολα: Στην καλύτερη περίπτωση θα τον χρίσουν αρχηγό. Στην χειρότερη, θα τον απομονώσουν, μα και πάλι θα ενοχλεί: Θα του επιτίθενται, μέχρι να απομακρυνθεί, ή να επιβληθεί λόγω ισχύος.

Στην ανθρώπινη κοινωνία, ο φωτισμένος που χρίζεται αρχηγός, οφείλει να προσφέρει τις υπηρεσίες του για το κοινό καλό, με έντονες αλτρουιστικές τάσεις.  Τα προσόντα του διακριτικά, να μην κραυγάζουν την διανοητική υπεροχή, ειδάλλως θα επισύρει παρερμήνευση και κοινωνική απομόνωση.

Τρέλλα: Η έξαρση της Διάνοιας ;

Αναλύοντας πώς μία λανθασμένη διοχέτευση της εγκεφαλικής ενέργειας οδηγεί σε ακραία συμπεριφορά, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως ο ευφυής χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείριση από το περιβάλλον, για την σωστή διοχέτευση των προσόντων του.

Λένε πως η διάνοια ελάχιστα απέχει από την τρέλα. Σίγουρα η καταπίεση της ελεύθερης, δημιουργικής έκφρασης μπορεί να οδηγήσει σε ακραία συμπεριφορά. Η ψυχοπαθολογία αναγνωρίζει πως στη διάνοια, κάποιες φορές εμφανίζονται ακραία κυκλοθυμικά συμπτώματα: συναισθήματα ευφορίας, ενεργητικότητας, υψηλής αυτοεκτίμησης, και αστείρευτης έμπνευσης, (1) διαδέχονται την κατάθλιψη, υπνηλία, χάσιμο προορισμού, κι αδυναμία συγκέντρωσης. 

Η διεθνής έκφραση «Τρελός Επιστήμονας» εκφράζει την απόμακρη, ξεχωριστή, ασυμβίβαστη, παράδοξη φύση του φωτισμένου. Ως δείγματα της ιδιαιτερότητας, ο ζωγράφος Σαλβαντόρ Νταλί μεγαλουργούσε μόνον σε ένα ακατάστατο περιβάλλον. Η θεϊκή έμπνευση εκφραζότανε μέσα από το απόλυτο χάος: αναποδογυρισμένα έπιπλα και διάσπαρτα ρούχα.  Κι αν κάποιος είχε το θράσος να… συμμαζέψει την Αίθουσα Ζωγραφικής του, ο Νταλί κατεχόταν από απίστευτες εκρήξεις θυμού, εκσφενδονίζοντας βρισιές κι αντικείμενα, ώσπου η Θεά Έμπνευση να τον επισκεφτεί ξανά.

Μα κι ο Αινστάιν, εφήρμοζε την φυσική του ιδιοφυία στην κουζίνα της συζύγου του, δημιουργώντας αυτοσχέδια … εκρηκτικά ανοιχτήρια για τις … δύσκολες κονσέρβες !!!   

Τι ονομάζουμε τρελό; Το δυσνόητο, αυτό που δεν χωρά στην «κοινή» λογική, γιατί την έχει υπερβεί! Αυτό που δεν συγκρίνεται με ότι άλλο έχουμε γνωρίσει ως τώρα. Σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, χρησιμοποιούμε εκφράσεις τύπου «Είμαι τρελός για σένα», «Τρελαίνομαι για παγωτό». Έτσι η τρέλα είναι συνώνυμο της υπερβολής, της συναισθηματικής έξαρσης, της πνευματικής κι ενεργειακής έντασης.  Μα αυτά δεν είναι και συνώνυμα του Εν-Θουσιασμού, όπου «Εν-Θεώ» σημαίνει «βιώνω τέτοια συναισθηματική έξαρση, που νοιώθω σαν να βρίσκομαι κοντά στο Θεό» (2) ;   Η ευφυία λοιπόν, δεν είναι άλλο από «Εν-Θουσιασμός», και η προσπάθεια αναχαίτισης της μπορεί να εκφραστεί αμυντικά και ως «Ιερή Μανία» !!! 

Από Ανθρωπολογικής και Κοινωνικής Πλευράς, ο εξελιγμένος εγκέφαλος μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε ακραίες πράξεις, θετικές ή αρνητικές.

Μείζων πρόκληση του Ψυχιάτρου ή Κοινωνικού Λειτουργού θα ήτανε να μετατρέψει τις «ακραίες εκδηλώσεις της ευφυϊας», από καταστροφικές σε δημιουργικές. Ένα ενδιαφέρον πείραμα σε ψυχιατρεία και φυλακές ανηλίκων (3) θα ήτανε η αντικατάσταση φαρμάκων και κλασικών μεθόδων ή τιμωριών με πνευματικές και συναισθηματικές προκλήσεις και ανάλογες ανταμοιβές. Γιατί το μεγαλείο της διάνοιας έγκειται στο ότι αυτός που γεύεται την ανώτερη πνευματική δημιουργία, νοιώθει ύψιστη  ψυχική ικανοποίηση. Τα κατώτερα ενεργειακά πεδία δεν θα τον ενδιαφέρουν πλέον, γιατί θα αποζητά πάντοτε την ανώτερη πνευματική διεύρυνση, την ανώτερη συνειδητότητα.

Ο ευφυής είναι ένας κοινωνικός θησαυρός, που πρέπει να εντοπιστεί από νωρίς, ώστε να δημιουργηθεί γύρω του το κατάλληλο περιβάλλον ενθάρρυνσης, πριν η ιδιαίτερη ευφυία του τον οδηγήσει στο κοινωνικό περιθώριο. Π.χ. Νέοι άνθρωποι που διοχετεύουν την ενέργεια τους ως χάκερς, δημιουργώντας υιούς και καταστρέφοντας υπολογιστές, θα μπορούσαν στο σωστό περιβάλλον αποδοχής και με σωστό χειρισμό να γίνουν σπουδαίοι επαγγελματίες στον χώρο του I.T. 

Άγαρον Πυρ = Η άσβεστη φλόγα

«Η πνευματική ανωτερότητα του Αριστοτέλη δημιουργούσε κατάθλιψη στους φιλοσόφους της εποχής του», Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

Η ανώτατη ευφυϊα είναι σαν χείμαρρος, σαν άσβεστη φλόγα: Αν δεν εκτονωθεί, βασανίζει τον άνθρωπο που την κατέχει. Αυτό πρέπει να λάβουνε υπ’ όψιν γονείς, εκπαιδευτικοί κι εργοδότες, όπως θα αναλύσουμε στην συνέχεια: Είναι απαραίτητη η πνευματική εκτόνωση, αλλιώς το πνευματικό ηφαίστειο θα εκραγεί.

Ο ευφυής άνθρωπος χρειάζεται έντονες πνευματικές προκλήσεις, συνεχή απασχόληση και δημιουργική διοχέτευση της εγκεφαλικής του ενέργειας. Η ανώτερη και ιδιαίτερη ποιότητα της λεπτοφυούς αυτής ενέργειας, αν δεν δημιουργήσει πνευματικό έργο, συρρικνώνεται σε κατώτερα ενεργειακά επίπεδα, οδηγώντας σε υπερκινητικότητα, συγκινησιακές εξάρσεις, ροπή προς έντονες απολαύσεις ή και βίαια ξεσπάσματα οργής.

Σε ευνοϊκό περιβάλλον, η ελεύθερη έκφραση της διάνοιας εξελίσσεται ως εξής :

Ανεπτυγμένο Πνεύμα + Ελεύθερη Δημιουργικότητα = Παραγωγή Ανώτατου Πνευματικού Έργου

Εκπαιδεύοντας τα παιδιά-θαύματα !

Η εκπαίδευση αρχίζει από τους γονείς, σε βρεφική ή νηπιακή ηλικία. Οι γονείς οφείλουν να παρατηρήσουν στο παιδί τους την συμπεριφορά, την αντίληψη, τα ιδιαίτερα χαρίσματα και κλίσεις, την αντιμετώπιση προκλήσεων, την επίλυση πρακτικών προβλημάτων. Ένα τρίχρονο παιδί λ.χ. μπορεί να εκφράσει μία ιδιαίτερη αντίληψη ζωγραφίζοντας, αν χρησιμοποιεί μπλέ και κίτρινη μπογιά με σκοπό να παράγει πράσινο χρώμα.

Οι γονείς οφείλουν να ενθαρρύνουν την παιδική έκφραση σε πλαίσιο ελευθερίας κι όχι να την χειραγωγούν, όπως ακριβώς το ιδανικό χώμα θρέφει και στηρίζει την ανάπτυξη του σπόρου, χωρίς να περιορίζει την φύση του. 

Ο Χαλίλ Γκιμπράν περιέγραψε τον γονιό σαν τόξο που βοηθά το παιδί (βέλος) να φτάσει τον στόχο του. Ανάλογη όμως είναι και η θέση του εκπαιδευτικού, σαν πνευματικός γονιός.  Το παιδί που απολαμβάνει την αποδοχή γονιών κι εκπαιδευτικών, μπορεί πραγματικά να διαπρέψει, να κάνει θαύματα. Χωρίς την αναγνώριση και την ιδιαίτερη μεταχείριση, η βασική εκπαίδευση παραλαμβάνει αμέτρητους ευφυείς μαθητές, που όπως τον Αινστάιν (4), δεν τους αντιλαμβάνεται, τους αξιολογεί λανθασμένα, και χάνει τον χρόνο τους μέχρι η Ανώτερη Εκπαίδευση ή το σχολείο της ζωής να τους παραλάβει και να τους οδηγήσει στην πραγμάτωση, στο ανώτερο επίπεδο των προδιαγραφών τους.

Ένα ενθαρρυντικό, έξυπνο περιβάλλον, μπορεί να εμπνεύσει και να στηρίξει την ευφυϊα, οδηγώντας την σε έργα δημιουργικά, παραγωγικά, για το κοινό καλό. Αντιθέτως, ένα εχθρικό περιβάλλον μπορεί να την αναχαιτήσει, να την περιορίσει, και ως αποτέλεσμα να παράγει έργα αντιπαραγωγικά, ίσως και καταστροφικά.

“Ο νεαρός Μπίλ Γκέιτς έχασε την δουλειά του ως προγραμματιστής λόγω νωθρότητας, περιορισμένης αντίληψης και αναποτελεσματικότητας. “

Ο νεαρός Μπίλ Γκέιτς έχασε την δουλειά του ως προγραμματιστής «λόγω νωθρότητας, περιορισμένης αντίληψης και αναποτελεσματικότητας». Κι όμως, είναι ένας άνθρωπος που σημάδεψε τον 20ο και 21ο αιώνα όσο λίγοι. Είναι θαυμαστά τα επιτεύγματα του: Δημιούργησε έναν τεχνολογικό και οικονομικό κολοσσό, επηρρεάζει την παγκόσμια οικονομία, και απασχολεί επαγγελματικά εκατομμύρια ανθρώπους, που έμμεσα ή άμεσα, εργάζονται γι αυτόν, κι ακολουθούνε την Ι.Τ. τεχνολογία χρησιμοποιώντας τα προγράμματα του.  Να πως το περιβάλλον επιδρά άμεσα και καταλυτικά στην θετική ή αρνητική εκδήλωση της διάνοιας.

Ο καθηγητής οφείλει να μεταλαμπαδεύει την γνώση κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επικοινωνήσει με κάθε νοητικό επίπεδο.

Είναι σύνθετος ο ρόλος του καθηγητή, που στην ίδια τάξη φιλοξενεί άτομα διαφορετικού I.Q.,  και ΟΦΕΙΛΕΙ να δώσει πνευματική τροφή ταυτοχρόνως σε πολλαπλά πνευματικά επίπεδα.

«Μην εκπαιδεύεις τα παιδιά μέσω της βίας και του εξαναγκασμού. Καθοδήγησε τα σε ότι διασκεδάζει το μυαλό τους.
Μόνον έτσι θα ανακαλύψεις με βεβαιότητα τον βαθμό  και τους τομείς ιδιοφυίας, στο κάθε παιδί ξεχωριστά». ΠΛΑΤΩΝ

Οι χιτώνες της διάνοιας:

Για να διακρίνει ένας γονιός την διάνοια του παιδιού του, θα πρέπει να γνωρίζει τις εκφάνσεις της: 

Οι Αρχαίοι Έλληνες διαφοροποίησαν την ευφυϊα:

Ο Η.Gardner (5) στην «θεωρία των Πολλαπλών Διανοιών (6) » αναλύει τα είδη διανοίας σε

“Casta Diva”

Φυσικά ο άνθρωπος με εξαιρετική ευφυία, μπορεί να έχει εξαιρετικές επιδόσεις και έφεση σε πάνω από έναν τομέα. Π.χ. μία καλλιτέχνης του επιπέδου της Μαρία Κάλλας, δεν υπερτερεί μόνο Μουσικά. Συνδυάζει πολλές εκφάνσεις διάνοιας (10) :

Διάνοια, Καινοτομία και Διοίκηση

Η κατοχή ενός ανώτερου εγκεφάλου σημαίνει κατοχή ενός ισχυρά ενεργειακού πεδίου: η σωστή, δημιουργική διοχέτευση είναι απαραίτητη, τόσο για την διάνοια, όσο και για το περιβάλλον αυτής.

Από τον 19ο αιώνα σπουδαίοι οικονομολόγοι απέδειξαν πως η οικονομία ενός κράτους είναι άρρηκτα εξαρτημένη από το πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο των εργαζομένων της. Από τους 3 συντελεστές παραγωγής (Γη, Κεφάλαιο και Εργασία), το Εργατικό Δυναμικό είναι ο πλέον καθοριστικός παράγων, όσο και να εξελιχθεί η τεχνολογία και η ρομποτική, όσες πηγές Γης και Κεφαλαίου είναι διαθέσιμες.  Αυτό μπορεί να αποδειχθεί συσχετίζοντας τους συντελεστές παραγωγής και τις στοιχειώδεις γνώσεις Ιστορίας με το ακόλουθο σχεδιάγραμμα, το οποίο  απεικονίζει την Εξέλιξη της Παγκόσμιας Οικονομίας από το 1860 έως και το τέλος του 20ου αιώνα.

Η εξέλιξη της Παγκόσμιας Οικονομίας :

Το ανωτέρω σχεδιάγραμμα σταματάει στο έτος 1990. Βάσει των πολύ χρήσιμων πληροφοριών που μας πσρέχει, και με γνώμονα την κυκλική ροή της Παγκοσμίου Ιστορίας και Οικονομίας, θα πρέπει να υπολογίσουμε την συνέχεια του γραφήματος:  Που βρισκόμαστε εν έτει 2007, και που οδεύει η Ανθρωπότητα;

21ος Αιώνας μ.Χ.:

Η Πληροφόρηση σταδιακά αντικαθιστά τα επαγγέλματα Υπηρεσιών. Το Έξυπνο + Εκπαιδευμένο Ανθρώπινο Δυναμικό είναι ο σημαντικότερος συντελεστής παραγωγής για την δημιουργία της Πληροφόρησης. Αν θεωρείτε πως αυτό το συμπέρασμα είναι επιπόλαιο ή υπερβολικό ή αβάσιμο, δεν έχετε παρά να μελετήσετε πρόσφατες Οικονομικές Μελέτες, Ανακοινώσεις και ζήτηση Ερευνητών από Ανεπτυγμένα Κράτη! Αξιόπιστες έρευνες και στατιστικά στοιχεία φανερώνουν πως οι αναπτυγμένες χώρες (Η.Π.Α, Ε.Ε., Αυστραλία κ.α.) αναζητούν οργανωμένα και εντατικά, τα «μεγάλα μυαλά», τους Επιστήμονες, τους Καινοτόμους, που θα επιφέρουν την ανάπτυξη στις επιχειρήσεις τους. Στην χορήγηση Άδειας Παραμονής ατόμων σε αυτές τις χώρες, προτεραιότητα δίνεται στην «Εισαγωγή Μυαλών», ώστε να εμπλουτίσουν κι ενδυναμώσουν τα “Think Tanks”, τις «Δεξαμενές Ιδεών» τους.

The Brain Paradox !

 Και όμως, σε άλλες, λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, είναι αδύνατη η αξιοποίηση τέτοιων μυαλών, κι αυτό αποδεδειγμένα επιφέρει ολέθρια αποτελέσματα για την παραγωγικότητα και την οικονομία της χώρας (11) . 

Είναι άξιον απορίας, πώς μία χώρα αφήνει ανεκμετάλλευτα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, και υψηλό επίπεδο σπουδών. Για την κοινή λογική, ο πλέον ευφυής, ο πλέον μορφωμένος, πρέπει να βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή του Εθνικού Δυναμικού, κι όχι στα αζήτητα. Στον 21ο αιώνα της Υπερκατανάλωσης, της μεγάλης ποικιλίας αγαθών και του εύκολου κορεσμού, το Εμπόριο και η Οικονομία βρίσκεται στα χέρια των Ευφυών Καινοτόμων. Ποιο κράτος και ποιος οργανισμός είναι αυτός που δεν επιθυμεί την εξυπνάδα, ή που «έχει αρκετούς έξυπνους στην παραγωγή»; Άραγε υπάρχει όριο στα ζητούμενα πνευματικά εφόδια, ώστε  όποιος τα υπερβεί να θεωρείται μη προσλήψιμος ;

Που οφείλεται η μη αξιοποίηση της ευφυίας; Σε λόγους αναξιοκρατίας, ή στην –λανθασμένη μα πολυδιαφημισμένη- πεποίθηση ότι «Ευφυϊα δεν σημαίνει απαραίτητα και αποτελεσματικότητα ή οργάνωση»; Ο μύθος δηλαδή ότι ένα άτομο μέτριας ευφυϊας συχνά είναι πιο εργατικό, πιο αποτελεσματικό και πιο οργανωτικό από μια διάνοια. Με την ίδια λογική, ένας μπογιατζής μπορεί να είναι ανώτερος του Πικασό, κι ένας διαιτητής να σφυρίζει πιο μελωδικά από τον Παγκανίνι και τον Μπετόβεν !!!

Η αλήθεια βρίσκεται αλλού:

Cartoon THE WHEEL: This is the way of doing things around here.

Μελετώντας την παγκόσμια ιστορία, παρατηρούμε συχνά την Διάνοια να εισάγει την νέα γνώση, βρίσκοντας αντιμέτωπους τους εκπροσώπους της παλαιάς γνώσης. Τέτοια παραδείγματα είχε κατά νου ο Αινστάιν λέγοντας πως «Τα μεγάλα μυαλά πάντα αντιμετώπιζαν βίαιη αντίσταση από τα μέτρια».

Ας αναλογιστούμε τις πλέον πρωτοποριακές μορφές στην ιστορία, μετά την ανακάλυψη του τροχού ! Αυτούς που άλλαξαν τον κόσμο, αυτούς που με ανακαλύψεις κι εφευρέσεις, έφεραν τα πάνω-κάτω στον πλανήτη, και κάποιες φορές «πλήρωσαν ακριβά» την μοναδικότητα τους : 

Την βιολογική αυτή πάλη, την αντιλαμβανόμαστε στην φύση με τρείς κυρίως μορφές :
1) Μέσω της αυτο-βελτίωσης.
2) Μέσω της εξόντωσης των πλέον συγγενικών προς εμάς οργανισμών.
3) Μέσω της εξόντωσης των ισχυροτέρων από εμάς οργανισμών.

Ανά τους αιώνες, είναι δυνατόν σημαντικές διάνοιες να παράγουν διαφορετικές θεωρίες που όμως να συγκλίνουν προς μία Μεγάλη Συμπαντική Αλήθεια : Το «τέλειο κύτταρο» του » , συγκλίνει με τον εξελιγμένο άνθρωπο και την διαρκή εξέλιξη του » , αλλά και τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε.

Ο Υπεράνθρωπος του 21ου αιώνα

Διανύοντας τον 21ο αιώνα, ζούμε στην πλέον κρίσιμη χρονική περίοδο της ανθρωπότητας, όπου στόχος όλων οφείλει να είναι η σωστή διαχείριση και «εκμετάλλευση» της ευφυίας, που θα οδηγήσουν στην δημιουργική εξέλιξη. Συμφέρον όλων είναι η αρμονική συνύπαρξη Διοίκησης και Καινοτομίας, δηλαδή της Λογικής και της Υπέρβασης στην εποχή των επιτευγμάτων. Ζητούνται άμεσες και δραστικές λύσεις στην εποχή της οικονομικής κρίσης, του υπερπληθυσμού, των θανατηφόρων λοιμωδών νοσημάτων. Η ανθρωπότητα χρειάζεται επιστήμονες να λύσουν τα προβλήματα που μαστίζουν τον πλανήτη:

Απαιτούνται τα πλέον ευφυή “Think Tanks” για να διοχετεύσουν την ανώτατη γνώση στον πλανήτη γη αλλά και σε διαπλανητικές αποστολές.

Ας αρχίσουμε λοιπόν το φυτώριο της νέας γενιάς διάνοιας, στην εποχή όπου μελετάται η … εισαγωγή νερού από τον Άρη, και η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του διαστήματος !

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ