asxetos.gr 15 χρόνια χρηστικό περιεχόμενοΓια να μπορέσει ο Δημόσιος τομέας να επιτελέσει το έργο του όπως είδαμε στα προηγούμενα μαθήματα χρειάζεται την μετάθεση ορισμένων παραγωγικών μέσων (συντελεστές παραγωγής = εργασία , κεφάλαιο , γη κ.λ.π) από τον ιδιωτικό τομέα προς τον δημόσιο τομέα για “δημόσια χρήση” ( …δημόσιοι υπάλληλοι , δημόσια κτίρια κ.λ.π) .
Πως μπορεί να γίνει αυτή η μετάθεση των συντελεστών παραγωγής ; :
α. Επιτάσσοντας το κράτος τους αναγκαίους και επιθυμητούς “συντελεστές παραγωγής” στις ποσότητες που επιθυμεί . Όπως ακριβώς κάνει όταν θέλοντας να επιφυλάξει την ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΜΥΝΑ προβαίνει στην αναγκαστική στράτευση πολιτών ή όταν επιτάσσει μηχανήματα για να εκχιονίσει κάποιο δρόμο . Μία όμως τέτοια μέθοδο για την παραγωγή όλων των δημοσίων αγαθών λογικό είναι να επιφέρει την έντονη αντίδραση των πολιτών και της κοινωνίας . Αρα …
β. Αγοράζοντας – πληρώνοντας το τίμημα για την αγορά των συντελεστών παραγωγής όπως ακριβώς ενεργεί και ο ιδιωτικός τομέας για την αγορά τους .
Αρα το κράτος θα πρέπει να έχει ΕΣΟΔΑ – ΠΟΡΟΥΣ για να μπορεί να αγοράζει στις ποσότητες που επιθυμεί του συντελεστές παραγωγής . Το πως θα καταφέρει ή το πω μπορεί να έχει έσοδα είναι το επόμενο ζητούμενο .
Το κράτος μπορεί να πραγματοποιήσει έσοδα με 3 τρόπους :
Εκμεταλλευόμενο την κυριαρχική του εξουσία .
Σύμφωνα με τους κανόνες της ανταλλακτικής οικονομίας (πώληση προϊόντων δηλαδή και άλλοι τρόποι …)
Δωρεές – προσφορές .
Πάμε τώρα να δούμε – αναλύσουμε ένα – ένα τους 3 τρόπους άντλησης εσόδων – πόρων .
1ος τρόπος. Δημόσια έσοδα που πραγματοποιούνται με την άσκηση της κρατικής κυριαρχικής εξουσίας.
Όπως είδαμε … ένας από τους τρεις τρόπους για να αντλήσει το κράτος έσοδα είναι να εκμεταλλευθεί τον ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΡΟΛΟ του , την κυρίαρχη εξουσία του .Τα έσοδα που προκύπτουν από αυτόν τον τρόπο ταξινομούνται στις κάτωθι κατηγορίες :
ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΦΟΡΟΥΣ . Λέγοντας φόρους εννοούμε τις οικονομικές εισφορές που υποχρεούνται να πληρώσουν οι ιδιωτικοί φορείς στο κράτος με βάση τους κανόνες – νομοθεσία που ισχύει , μονομερώς , χωρίς δηλαδή να έχουν το δικαίωμα οι ιδιωτικοί αυτοί φορείς να απαιτήσουν ειδική και άμεση οικονομική ή υλική αντιπαροχή από το Δημόσιο για τις εισφορές αυτές . Ισχύει δηλαδή το “σκάσε και πλήρωνε” … -))
Λέμε ΜΟΝΟΜΕΡΗ γιατί δεν αποτελεί τίμημα για την αγορά μία συγκεκριμένης δημόσιας υπηρεσίας ή αγαθού .
Λέμε ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ γιατί όλοι όσοι συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν τους φόρους χωρίς αυτό να αποτελεί ποινή . Μην το συγχέουμε δηλαδή με τις ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια ή άλλοι φορείς για την παραβίαση της Νομοθεσίας .
Σημείωση : Μπορεί να λέμε ότι δεν υπάρχει ΑΜΕΣΗ αντιπαροχή από το δημόσιο προς τον υπόχρεο πληρωμής ενός φόρου ….. υπάρχει όμως ΕΜΜΕΣΗ αντιπαροχή αφού τα ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ που θα παραχθούν θα τα απολαμβάνουν όλοι μας , θα έχουμε δηλαδή διάχυση τους οφέλους σε όλη την κοινωνία .
- ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ ΣΕ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ .
Ορισμένες φορές το κράτος για κυρίως κοινωνικοοικονομικούς λόγους παραχωρεί ορισμένα προνόμια σε φυσικά πρόσωπα ή νομικά πρόσωπα .
Βέβαια αυτή η πρακτική είναι πλέον δύσκολη αφού γίναμε ΕΥΡΩΠΗ . Παλαιότερα να θυμηθούμε πρακτικές όπου το κράτος παραχωρούσε το δικαίωμα : εξόρυξης κοιτασμάτων σε μία περιοχή , τηλεπικοινωνιακών αναγκών , ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) , στην Τράπεζα της Ελλάδος να εκδίδει χρήμα (τέλος τώρα..) και άλλα πολλά . Όλοι αυτοί πλήρωναν κάποιο αντάλλαγμα για τα προνόμια αυτά . - ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΔΕΙΩΝ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ή ΜΗ ΛΟΓΟΥΣ .
Είναι τα έσοδα που πραγματοποιεί το δημόσιο όταν για λόγους δημόσιου συμφέροντος απαιτεί την προηγούμενη χορήγηση άδειας από τον ενδιαφερόμενο να ασκήσει ορισμένο επάγγελμα και εφόσον πληροί τις οριζόμενες από τους Νόμους προϋποθέσεις . Άδειες .. Μηχανικού , Λογιστή , για την Λαική αγορά και τόσων άλλων επαγγελμάτων . Συμπεριλαμβάνονται και οι άδειες = έσοδα από την έκδοση αδειών θήρας και αλιείας κ.λ.π - ΤΕΛΗ .
Τα τέλη αποτελούν εισφορά των ιδιωτικών φορέων στο Δημόσιο που αντικρίζεται από ειδική και άμεση οικονομική αντιπαροχή του Δημοσίου . Τέτοια τέλη είναι , τα τέλη καθαριότητας , τέλη έκδοσης διαβατηρίων . Όπως αντιλαμβάνεστε τα τέλη δεν έχουν ΜΟΝΟΜΕΡΗ και ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ χαρακτήρα όπως έχουν οι φόροι , για αυτό τον λόγο το ύψος τους τέλους ορίζεται συνήθως από το κόστος παραγωγής της αντίστοιχης υπηρεσίας (άρα από την ανικανότητα του Δημάρχου , της ρουσφετολογική λαίλαπα που έχει εφαρμόσει η Κυβέρνηση για τον δημόσιο φορέα που παράγει το προϊόν κ.λ.π) - ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ή ΜΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΚΟΙΝΟ.
Ο τίτλος τα λέει όλα … αφορά όμως παλαιότερες κυρίως πρακτικές ιδιαίτερα προς τις Τράπεζες . - Η ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ (ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ)
Παλαιότερα (πριν ΕΥΡΩ γιατί με το ευρώ δεν έχει καμία τέτοια δυνατότητα) το κράτος για να εξυπηρετήσει τις αυξανόμενες συναλλακτικές του ανάγκες (το γιατί τις είχε είναι άλλο θέμα…) ή για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού , προέβαινε σε έκδοση νέου χρήματος (ο γνωστός Χολαργός …όπου και βρισκόταν το εθνικό νομισματοκοπείο) . Παλιές πρακτικές , άκρως πληθωριστικές ..ενίοτε μάλιστα καταστροφικές … (ρωτήστε τον νυν πρωθυπουργό και τον νυν πρόεδρο της Εμπορικής Τράπεζας … να σας πουν για το 85-86 που ο συχωρεμένος ήθελε χρήμα για να πάει σε εκλογές……) .
2ος τρόπος. Δημόσια έσοδα που πραγματοποιούνται κατά τους κανόνες της ανταλλακτικής οικονομίας .
Τέτοια έσοδα είναι τα έσοδα που πραγματοποιεί το κράτος όχι ως φορέας άσκησης κυριαρχικής εξουσίας ΑΛΛΑ ως επιχειρηματίας συναλλασσόμενος δηλαδή με τους ιδιώτες (εμάς δηλαδή , τις επιχειρήσεις κ.λ.π) . Τέτοια έσοδα είναι και κατατάσσονται σε 3 κατηγορίες :
ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ .
Είναι τα έσοδα τα οποία πραγματοποιεί το κράτος από την πώληση των αγαθών και υπηρεσιών που παράγουν οι ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ .
Τέτοια έσοδα είναι από πώληση των ειδών κρατικού μονοπωλίου (όπως ήταν τα σπίρτα) , τις υπηρεσίες Σιδηροδρόμων , του Ηλεκτρισμού κ.λ.π .
Όπως είδαμε στα προηγούμενα μαθήματα δεν είναι απαραίτητο αυτές οι επιχειρήσεις να λειτουργούν με κέρδος αφού εξυπηρετούν ευρύτερους κοινωνικού σκοπούς . ¨Όμως , πρέπει να τονίσουμε ότι η επίτευξη κέρδους είναι πλέον απαραίτητη προκειμένου όλες οι εναπομείναντες δημόσιες επιχειρήσεις να μπορούν να εκσυγχρονίζονται και να βρίσκονται εντός ανταγωνισμού αφού πλέον σε πολλά από τα πάλαι ποτέ Μονοπωλιακά δημόσια αγαθά έχει εισέλθει στην παραγωγή τους και ο ιδιωτικός τομέας (ευτυχώς δηλαδή…)ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ .
Είναι τα έσοδα από τόκους καταθέσεων του δημοσίου στις Τράπεζες , των δανείων που χορηγεί το Κράτος σε ιδιωτικούς φορείς , τα έσοδα από μισθώματα που εισπράττει ως εκμισθωτής δημοσίων ακινήτων , έσοδα από εκποίηση ακινήτων κ.λ.π .ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ .
Έσοδα από προαιρετικά δάνεια που εκδίδει το κράτος , έσοδα από χρεολύσια δανείων που χορήγησε το κράτος σε διάφορους οικονομικούς φορείς .
3ος τρόπος. Δωρεές – προσφορές .
Ο τρίτος τρόπος άντλησης ΕΣΟΔΩΝ από το Κράτος δεν απαιτεί ιδιαίτερη ανάλυση .Είναι τα έσοδα του κράτους από ΔΩΡΕΕΣ και ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ των ιδιωτών προς αυτό , είτε με την μορφή χρήματος είτε με την μορφή ακίνητης περιουσίας (κληρονομιές – προσφορές για κοινωνικούς λόγους όπως για παράδειγμα η παραχώρηση οικοπέδου για ανέγερση γηροκομείου κ.λ.π) .
Αξιολόγηση των ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ .
Όπως είδαμε και στον προηγούμενο “μάθημα” μας . Όλα τα ΕΣΟΔΑ καταγράφονται στον ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ (όπως και τα έξοδα-δαπάνες) . Από την μελέτη ενός προϋπολογισμού μπορεί να προκύψει η σύνθεση των δημόσιων εσόδων . Χωρίς να χρειάζεται να κάνουμε κάτι τέτοιο … είναι προφανές ότι βαρύνουσα σημασία για τα έσοδα του κράτους έχουν τα έσοδα από τους φόρους τα οποία αποτελούν (νομίζω) το 70-80 % του εσόδων του Κράτους .
Αρα στα επόμενα μαθήματα – άρθρα μας θα εξετάσουμε τους Φόρους και επίσης τον Δημόσιο Δανεισμό και τις Δημόσιες επιχειρήσεις (τις άλλες πηγές που αναφέραμε θα τις αγνοήσουμε ως “μην σημαντικές” ) .
