Συμφωνία της Καζέρτας την 26ην Σεπτεμβρίου 1944

Σκοπός της συμφωνίας αυτής, που αφορούσε καθαρά εσωτερική πολιτική υπόθεση της Ελλάδας, ήταν να καθορισθούν θέματα σχετικά με τη δράση, τον έλεγχο και/ή τον αφοπλισμό των ένοπλων τμημάτων αντίστασης που είχαν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στον ελληνικό χώρο, προκειμένου η Χώρα να οδηγηθεί στην ομαλότητα, μετά την απελευθέρωση.

 Η Συμφωνία αυτή, όπως αυτή συνομολογήθηκε, από ελληνικής πλευράς κρίθηκε ιστορική, από αγγλικής πλευράς σπουδαίος πολιτικοστρατιωτικός άθλος, από πλευράς διεθνούς δικαίου εγκληματική και από σύγχρονους ιστορικούς ερευνητές αισχρή.

 Ιστορικό

Το Σεπτέμβριο του 1944, κατά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, στην πόλη Καζέρτα (Cazerta) της Ιταλίας, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην οποία συμμετείχαν ο Βρετανός υπουργός Μέσης Ανατολής Χάρολντ Μακ Μίλαν, ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων της Μεσογείου Μέτλαν Ουίλσον, ο Άγγλος στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπυ και άλλοι Άγγλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί με τα μέλη της “ελεύθερης” ως τότε ελληνικής κυβέρνησης και με τους στρατιωτικούς ηγέτες των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ και ΕΔΕΣ.
Στην ελληνική αντιπροσωπεία που είχε στο μεταξύ μεταφερθεί από Αλεξάνδρεια, μετείχαν ο τότε “εγκάθετος” πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου με τέσσερις υπουργούς, με δύο εκπροσώπους της Αριστεράς, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης και ο Γιάννης Ζέβγος και δύο από τα άλλα κόμματα του ΕΑΜ, ο Αλέξανδρος Σβώλος και ο Ηλίας Τσιριμώκος, καθώς και οι Θεμιστοκλής Τσάτσος και Χρήστος Σγουρίτσας. Στη σύσκεψη κλήθηκαν επίσης και παρευρέθηκαν και οι στρατιωτικοί αρχηγοί, του ΕΔΕΣ στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας και του ΕΛΑΣ στρατηγός Στέφανος Σαράφης, έχοντας ο τελευταίος μαζί του ως νομικό σύμβουλο τον Κ. Δεσποτόπουλο.

 Ύστερα από μακρές συζητήσεις, στις 26 Σεπτεμβρίου 1944 υπογράφηκε συμφωνία, που υπήρξε καθοριστική για τις πολιτικές εξελίξεις στη μεταπολεμική Ελλάδα. Κατά τους όρους της συμφωνίας αυτής, όλες οι ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελλάδα θα υπάγονταν στις διαταγές της ελληνικής κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, η οποία στη συνέχεια θα τις έθετε υπό τις διαταγές του στρατηγού Σκόμπυ. Οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ αναλάμβαναν την υποχρέωση να απαγορεύσουν στις ανταρτικές μονάδες οποιαδήποτε δράση που θα απέβλεπε στην κατάληψη της εξουσίας. Συγκεκριμένα για την Αθήνα, αναφερόταν ότι “ουδεμία ενέργεια θα αναληφθεί εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ”. Με την ίδια συμφωνία, τα ιδρυμένα από τις κατοχικές κυβερνήσεις Τάγματα Ασφαλείας θεωρήθηκαν όργανα του εχθρού.

 Οι ελληνικές ανταρτικές δυνάμεις θα σχημάτιζαν “Εθνικήν Ένωσιν, ίνα συντονίζουν την δράσιν των διά το καλύτερον συμφέρον του Αγώνος”. Καθορίζονταν επίσης οι περιφέρειες και τα εδαφικά όρια εντός των οποίων θα δρούσε στο εξής ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ και γινόταν σχετική ειδική μνεία για την Αττική, την Πελοπόννησο και τη Θράκη. Διοικητής των στρατευμάτων της Αττικής διοριζόταν ο στρατηγός Σπηλιωτόπουλος, που θα ενεργούσε σε συνεργασία με τους αντιπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης στην Αθήνα. Αξιωματικός – σύνδεσμος θα προτεινόταν από τον Στρατηγό Σαράφη με την έγκριση της κυβέρνησης. Ο Στρατηγός Σαράφης επίσης θα «υπεδείκνυε» τον αξιωματικό – διοικητή των ανταρτικών δυνάμεων Πελοποννήσου, τον οποίο θα βοηθούσε σύνδεσμος της αγγλικής αποστολής.

 Ανάλογες ρυθμίσεις συμφωνήθηκαν για τη Θράκη και τη Θεσσαλονίκη. Οι στρατιωτικοί διοικητές των περιοχών αυτών θα είχαν ως αποστολή την παρενόχληση της γερμανικής υποχώρησης, την εξουδετέρωση των γερμανικών φρουρών και την τήρηση του νόμου και της τάξης στα εδάφη που θα απελευθερώνονταν. Θα παρείχαν δε τη συνδρομή τους για την αποκατάσταση της πολιτικής εξουσίας και για την πρόληψη “επιβολής οποιασδήποτε ποινής και αδικαιολογήτου συλλήψεως”.

 Τα γεγονότα που ακολούθησαν, και κυρίως τα Δεκεμβριανά, εκτιμήθηκαν από ορισμένους ιστορικούς ως συνέπεια των όρων της συμφωνίας της Καζέρτας, για την οποία κυρίως η Αριστερά αλλά και μια μερίδα της Δεξιάς είχε διατυπώσει σοβαρές επιφυλάξεις.

 Οι όροι που ακολουθούν υπογράφτηκαν στην έδρα του Στρατηγείου Συμμαχικών Δυνάμεων (A.F.H.Q., Allied Forces Headquarters), στην Καζέρτα της Ιταλίας, στις 26 Σεπτεμβρίου 1944.

 Συμφωνία της Καζέρτας

 Πρακτικά αποφάσεων ληφθεισών κατά σύσκεψιν λαβούσαν χώραν εις A.F.H.Q κατά την 26ην Σεπτεμβρίου 1944.

 Κατά σύσκεψιν προεδρευθείσαν παρά του Ανωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου του Θεάτρου Μεσογείου, εις A.F.H.Q., καθ’ ην παρευρέθησαν ο Έλλην Πρωθυπουργός μετ’ άλλων μελών της Ελληνικής Κυβερνήσεως καθώς και οι αρχηγοί των Ελλήνων Ανταρτών Στρατηγοί Σαράφης και Ζέρβας. Αι κάτωθι αποφάσεις κατεχωρήθησαν εις τα Πρακτικά, ως γενόμεναι παρά πάντων αποδεκταί.

1) Όλαι αι ανταρτικαί ομάδες αι δρώσαι εν Ελλάδι τίθενται υπό τας διαταγάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος.

2) Η Ελληνική Κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας υπό τας διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπυ, όστις ωνομάσθη υπό του ανωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου, ως Στρατηγός Διοικών τας Δυνάμεις εν Ελλάδι.

3) Συμφώνως προς την προκήρυξιν, εκδοθείσαν παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ότι οι Αρχηγοί των Ελλήνων ανταρτών θα απαγορεύσουν πάσαν απόπειραν των υπ’ αυτούς μονάδων να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα χαρακτηρισθή ως έγκλημα και θα τιμωρηθή αναλόγως.

4) Όσον αφορά τας Αθήνας, ουδεμία ενέργεια θα αναληφθή εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπυ, Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις.

5) Τα Τάγματα Ασφαλείας θεωρούνται ως όργανα του εχθρού. Θα χαρακτηρισθούν ως εχθρικοί σχηματισμοί, εκτός εάν παραδοθούν συμφώνως προς διαταγάς εκδοθησομένας παρά του Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις.

6) Όλαι αι Ανταρτικαί Ελληνικαί Δυνάμεις, προς τον σκοπόν όπως τεθή τέρμα εις τας διαμάχας του παρελθόντος, δηλούν ότι θα σχηματίσουν Εθνικήν Ένωσιν ίνα συντονίσουν την δράσιν των δια το καλύτερον συμφέρον του κοινού αγώνος.

7) Κατόπιν της αυτώ παραχωρηθείσης υπό του Ανωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου εξουσίας και από συμφώνου μετά της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ο στρατηγός Σκόμπυ εξέδωσε τας συνημμένας διαταγάς επιχειρήσεων:

 Σύντομοι διαταγαί επιχειρήσεων εκδοθείσαι παρά του Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις

1. Ο Στρατηγός Διοικών τας εν Ελλάδι δυνάμεις εξήγησε ότι σκοπός του ήτο η ανασυγκρότησις της χώρας να δυνηθεί να αναληφθή υπό την καθοδήγησιν της Ελληνικής Κυβερνήσεως, καθ’ ον χρόνον υλικόν περιθάλψεως θα διενέμετο εις τον λαόν.

2. Όσον αφορά τας εν Ελλάδι δρώσας σήμερον δυνάμεις, η στρατιωτική των οργάνωσις θέλει είναι η κάτωθι:

α) Ο Στρατηγός Ζέρβας θα συνέχιση να δρα εντός των εδαφικών ορίων της συμφωνίας της Πλάκας και θα συνεργάζεται μετά του Στρατηγού Σαράφη δια την παρενόχλησιν της γερμανικής υποχωρήσεως εντός της περιοχής μεταξύ των βορείων ορίων της συμφωνίας Πλάκας και της Αλβανίας.
β) Ο Στρατηγός Σαράφης θα συνέχιση να δρα εις την υπόλοιπον Ελλάδα εξαιρέσει:

Ι. Περιφέρεια Αττικής. Όλα τα στρατεύματα εις την περιφέρειαν ταύτην θα διοικώνται υπό του Στρατηγού Σπηλιωτόπουλου, δρώντος εν στενή συνεργασία μετά των εν Αθήναις μελών της Κυβερνήσεως και βοηθούμενου υπό τινος Αξιωματικού Συνδέσμου, ονομασθησομένου παρά του Στρατηγού Σαράφη. Θα είναι υπό τας διαταγάς της Δυνάμεως 140.

II. Πελοποννήσου. Τα στρατεύματα εις την περιφέρειαν ταύτην θα διοικώνται παρά τίνος αξιωματικού υποδειχθησομένου υπό του στρατηγού Σαράφη τη εγκρίσει της Ελληνικής Κυβερνήσεως και όστις θα βοηθήται υπό Αγγλικής Αποστολής Συνδέσμου. Θα είναι υπό τας διαταγάς της Δυνάμεως 140.

III. Βραδύτερον η Θράκη (συμπεριλαμβανομένης και της Θεσσαλονίκης) θα είναι υπό την διοίκησιν ενός αξιωματικού υποδειχθησομένου υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως.

3. Σκοποί

α) Αμφότεροι οι Δοικηταί θα παρενοχλούν την γερμανικήν υποχώρησιν και θα εξουδετερώνουν τας γερμανικάς φρουράς.

β) Καθ’ ον χρόνον θα απελευθερούται το έδαφος, αμφότεροι οι Διοικηταί θα είναι υπεύθυνοι προσωπικώς εις τον Διοικητήν της Δυνάμεως 140 δια:

Ι. Την τήρησιν του Νόμου και της τάξεως εις τα εδάφη όπου δρουν αι δυνάμεις των.

II. Την αποφυγήν εμφυλίου πολέμου και των φόνων Ελλήνων παρ’ Ελλήνων.

ΙΙΙ. Την παράλειψιν επιβολής οιασδήποτε ποινής και αδικαιολογήτων συλλήψεων.

IV. Την συνδρομήν των εις την αποκατάστασιν της νομίμου πολιτικής εξουσίας και την διανομήν περιθάλψεως.

4. Χάρτης δεικνύων τα όρια των επιχειρήσεων εδόθη εις αμφοτέρους τους Διοικητάς.

 Ανακοινωθέν

 Σύσκεψις έλαβε χώραν τελευταίως εις το A.F.H.Q. υπό την προεδρίαν του Ανωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου, καθ’ ην παρέστησαν ο Στρατηγός Σκόμπυ, Στρατηγός Διοικών τας εν Ελλάδι δυνάμεις, ο Έλλην Πρωθυπουργός Παπανδρέου μετ’ άλλων μελών της Ελληνικής Κυβερνήσεως και οι δυο Έλληνες Αρχηγοί των ανταρτών, Στρατηγοί Σαράφης και Ζέρβας.

 Οι δύο Στρατηγοί διοικούντες τας δυνάμεις των Ελλήνων ανταρτών εδήλωσαν ότι αποδέχονται πλήρως τας διαταγάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως και τας του Ανωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου, υπό τας διαταγάς του οποίου η Ελληνική Κυβέρνησης έθεσεν όλας τας εν Ελλάδι δρώσας Ελληνικάς δυνάμεις. Ελήφθησαν αποφάσεις, συμφωνούντων απάντων, δια τον συντονισμόν του αγώνος και δια την ταχυτέραν δυνατήν απελευθέρωσιν της Ελλάδος.

Πηγές

el.wikipedia.org

el.wikisource.org